La Diplomato kiu Ridis - Ralph Harry.md

% La Diplomato kiu Ridis % Ralph Harry

!(images/000000.png)

Ralph Harry

La

Diplomato

Kiu Ridis

---

La Diplomato kiu Ridis

Ralph Harry

La Diplomato

kiu Ridis

Ilustrita de

VANE LINDESAY

La Diplomato kiu Ridis

De Harry, Ralph (Ralph Lindsay), 1917-

Ilustrita de Lindesay, Vane, 1920-

Tradukita el Angla al Esperanto de la aŭtoro.

Unue eldonita en la Angla kiel The Diplomat who Laughed de Hutchison of Australia, 1983.

ISBN 0-09-148400-6.

Unue eldonita en Esperanto (iom reviziita teksto) de Bookleaf Publishing, 1997. ISBN 1-876042-07-9.

Ĉi tiu ret-eldono: aŭgusto 2000.

Vidu http://www.netword.com/booksreborn/

Kopirajta © 1997 Ralph Harry.

77 p. : ill. ; 21 cm.

327.2

Dediĉita al Dorotea, kiu ĝuis la amuzon dum ŝi partoprenis la ŝarĝojn de

la diplomatia vivo, kaj al niaj infanoj, kiuj nun devas aŭskulti la ŝercojn *kaj enigmojn de niaj genepoj. *

La aŭtoro dankas al Hutchinson of Australia pro ilia permeso eldoni Espe-

rantan version. Li ankaŭ dankas al la tre estimata forpasinta Ada Fighi-

era-Sikorska kaj al Nick Nicholas pro traduksugestoj, al Jay Grant pro la

enkomputiligo kaj al Donald Broadribb pro lia fina polurado. Tamen li

mem akceptas respondecon pri la nuna teksto.

!(images/000001.png)

RALPH LINDSAY HARRY, AC, CBE

Ralph Lindsay Harry, AC, CBE, post studoj en Hobarto kaj

Oksfordo (Stipendiulo Rhodes) servis kiel Aŭstralia diplo-

mato inter 1940 kaj 1978. Li estis Aŭstralia ambasadoro en

Bruselo, Sajgono, Bonno kaj ĉe UN en Nov-Jorko. Post sia

emeritiĝo li fariĝis vizitanta Fratulo en la Universitato de

Tasmanio, kiu faris lin Honora Doktoro pri Juro, kaj Admin-

istranto de Aŭstralia Instituto pri Internaciaj Aferoj.

D-ro Harry estas Eksprezidanto de Aŭstralia Esperanto-

Asocio kaj membro de la Honora Patrona Komitato de UEA.

Aliaj libroj liaj en Esperanto inkluzivas Aventuroj en Esper-

antujo.

---

listo de ĉapitroj

enkonduko 9

unuaj principoj 11

reĝa diplomatio 17

pioniroj de la diplomatio 27

diplomataj vizitoj 39

aŭstralianoj eksterlande 45

diplomatiaj vendistoj 53

la lingvo de la diplomatio 63

diplomatiaj komunikaĵoj 69

la diplomatia profesio 75

7

8

---

enkonduko

En Aĥeno, la antikva norda ĉefurbo de la imperio de Karolo la Granda, kie

la landlimoj de Germanio, Nederlando kaj Belgio kunvenas, okazas

ĉiujare fama karnavalo. Ĉiun jaron la Karnavala Societo de Aĥeno elektas

novan membron de la “Ordeno por Batali Kontraŭ Bestecan Seriozecon”

( Orden Wider den Tierischen Ernst).

La honoro estas donata pro servoj al la humanigo de la politiko per

humuro ( Vermenschlichung der Politik durch Humor). La instalaj ceremonioj, kie eminentaj Germanoj ŝercas kaj ĵetas oratorajn kustardajn tortojn

kontraŭ naciajn instituciojn, helpis gardi la socion de Germanio post la

Dua Mondmilito, kontraŭ la senhumura fanatikismo kiun la Nazioj

ekspluatis en la 30-aj jaroj.

Diplomatoj, same kiel politikistoj, kelkfoje konsideras sin kaj siajn

misiojn tro gravaj, kaj tio povas esti danĝera por la paco de la mondo. Bon-

fortune la plejparto de la ambasadoroj havas ampleksan sperton kaj

bonan humursenton kiu malstreĉas la atmosferon dum intertraktado kaj

helpas homajn kontaktojn.

En Parizo grupo da Usonanoj fondis Asocion por la Antaŭenigo de

Humuro en Internaciaj Aferoj, dediĉitan al la propozicio ke “La Humuro

nepre devas esti serioze konsiderata”, kaj, ke ĝi estas “baza homa bezono”.

En 1978, la A.A.H.I.A. aljuĝis sian Noblan Premion al la antaŭa Usona

ambasadoro en Hindio John Galbraith, pro lia “Plano de Norda Dakoto”,

laŭ kiu la landlimoj de ĉiuj landoj estu redesegnitaj laŭ la formo kaj gran-

deco de Norda Dakoto, tiel nuligante la Grandajn Potencojn kaj abolante

ĉiujn marbordojn. Akceptante la honoron, Galbraith komentis ke nenio

povus esti duone tiel amuza kiel la internaciaj aferoj de la pasinta jaro.

9

10

---

unuaj principoj

Ekzistas multaj difinoj de diplomato. Ekzemple: diplomato estas persono

kiu povas distranĉi torton tiel ke ĉiu ĉeestanto kredas ke ŝi ricevas la plej grandan pecon; kaj: diplomato ĉiam memoras la naskiĝtagon de virino,

sed neniam memoras ŝian aĝon. Ambasadoroj, precipe se ili ne havas

instrukciojn de siaj registaroj, devas certigi ke ili konservas la povon ele-

kti taŭgan respondon. El tio fontas la klarigo de la diferenco inter diplo-

mato kaj “ĝentlemanino” aŭ damo:

Se diplomato diras “Jes”, tio signifas “Eble”. Se li diras “Eble” la sig-

nifo estas “Ne”. Se li diras “Ne” li ne estas diplomato. Se damo diras “Ne”

tio signifas “Eble”. Se ŝi diras “Eble” la signifo estas “Jes”. Se ŝi diras “Jes”

ŝi ne estas damo.

Farante paroladon en kiu mi deziris flati generalon, mi aldonis trian

difinon: Se generalo diras “Jes” tio signifas “Jes”. Se li diras “Ne” tio signifas “Ne”. Se li diras “Eble” li ne estas generalo!

Kiam mi estis Aŭstralia Ambasadoro en Belgio, oni invitis min al la

ĉiujara festo en Namur apud la rivero Mozano. La festo havis la ĝojan

nomon Féerie, kiun oni povus traduki: “Fekapriolado”. La heroo estis mita elfo aŭ koboldo, nomata Jean Bietrumé Picar, kiu en la deksepa jarcento

turmentis la hispanajn armeojn kiam ili invadis la Malaltajn Landojn.

Specialaĵoj de la festo tiun jaron estis trupo de Francaj marŝantaj knab-

inoj, la membroj de muziksocieto, kiuj kantis sur kamiono, kaj fajr-brigadaj tubegoj, kiuj blovis konfetojn en la homamason. Vespere estis

sepplada bankedo kaj konkurso de blagrakontoj. Kiam alvenis mia vico,

mi senkulpige klarigis ke mi ne povas prezenti mensogan rakonton, ĉar la

diplomatoj ĉiam parolas nur la neornamitan veron. Oni tuj prezentis al mi

la unuan premion!

Kompreneble la diplomatio estas pli ol simpla ĝentileco. Oni ordonis

al juna servisto en hotelo ke, se li hazarde eniros ĉambron en kiu troviĝas

gastino senvesta tute nuda, li ne nur diru ĝentile: “Senkulpigu min, Sin-

11

jorino”, sed ke li devos uzi la diplomation kaj diri: “Senkulpigu min, Sin-

joro”! Unu tagon li malfermis pordon kaj ektrovis nudan paron.

Memorante sian edukadon li diris laŭtavoĉe: “Pardonu min sinjoroj”.

Unu el la aspektoj de la diplomatia vivo estas ke ĝi estas nomada.

Registaroj movas siajn ambasadorojn ĉiun duan aŭ trian jaron. La teorio

estas ke post unu-du jaroj diplomato alkutimiĝas al la lando kie li loĝas

kaj al ties problemoj kaj ĉesas pensi en la kadro de la naciaj interesoj de

sia propra lando. Efektive, li devas transloĝiĝi ĉar jam antaŭ tiam li uzis

ĉiujn siajn ŝercojn por postbankedaj paroladoj. La ununura ŝtato kiu

gardas sian reprezentanton en la sama ĉefurbo dum longaj periodoj estas

la Vatikano. La diferenco inter papaj kaj aliaj diplomatoj estas klarigita

de la Papa Nuncio en Belgio, Monsinjoro Oddi dum diplomatia bankedo

en la klubo “Galla Rondo” ( Cercle Gaullois). Li atentigis ke post du sezonoj la edzino de ambasadoro neeviteble diras al li: “Karulo, mi havas neniun

robon por porti. Aŭ havigu al mi novan vestaron aŭ ni devos transloĝiĝi al

nova ambasado”. Monsinjoro Oddi aldonis: “Tiu situacio ne okazas por

nuncio!”

Diplomatoj devas pritrakti malfacilajn situaciojn sen perdi sian

aplombon aŭ fari ofendon. La eminenta Franca diplomato Talleyrand foje

solvis tiklan problemon majstre. Je unu el liaj bankedoj servisto enportis,

por ĝin elmontri antaŭ ol servi, belan anason. Bedaŭrinde, li glitis kaj

falis, kaj la anaso flugplonĝis al la planko. Sen eĉ eta embaraso, Tall-

eyrand riproĉegis la malfeliĉan serviston: “Mallerta fuŝulo”, li diris, “For-

prenu tiun malpuraĵon kaj distranĉu la alian anason”. Kelkaj personoj

diris ke Talleyrand ruze aranĝis tiun trukon por montri kiom da riĉaĵoj li

havas. Aliaj kredas ke efektive li havis nur unu anason!

Kiam la Nederlanda Ministro pri Eksterlandaj Aferoj Joseph Luns

vizitis Aŭstralion en 1953, oni kondukis la diplomatian grupon por festa

nokto en la Teatro Tivoli en Melburno por vidi la Francan spektaklon

Folies Bergères. Unu el la eroj estis orangutango, kiu faris mirindajn

lertaĵojn. Subite la besto, ŝajne neregebla, foriris de la scenejo kaj grimpis al loĝio kie juna Aŭstralia diplomato estis sidanta kun la ĉarma sekretar-iino de la Ministro, S-ino Johanna van der Graaf. Ŝi kriegis kaj ĵetis sin

en la brakojn de sia akompananto por protekto. La diplomato gajnis plu-

rajn sekundojn kovrante ŝiajn orelojn, dum la orangutango flustris: “Ne

timu, sinjorino”.

12

!(images/000005.png)

Eksa diplomato, sen laboro dum la ekonomia krizo, vidis anoncon pri

posteno vaka en la zoologia ĝardeno, por diskreta viro. Kiam li kandi-

datiĝis, la administranto de la personaro postulis promeson pri sekreteco,

kaj tiam klarigis ke la gorilo de tiu zoo, la favorato de la infanoj, mortis.

Por ne trompi la esperojn de la infanoj, ĝis anstataŭanto povos esti akirita

oni retenis la pelton kaj la tasko en la posteno estos aperi kvazaŭ oni estus la gorilo. Ĉar li bezonis la monon, la diplomato akceptis la postenon kaj,

post iom da ekzercado, lokigis sin en la enfermejo de la gorilo. Ĉiuj infanoj ĝojegis vidante sian amikon, la gorilon, kaj la eksdiplomato baldaŭ svin-gadis sin kontente. Bedaŭrinde, post unu speciale forta svingiĝo, lia ten-

povo malfirmiĝis kaj li surteriĝis en la leonloĝejo najbara. La leono alsaltis kaj la “gorilo”, sen rigardo al la neceso de sekreteco, estis krionta por helpo kiam la “leono” flustris: “Silentu, stultulo, aŭ ni ambaŭ perdos

nian postenon”!

Ambasadoroj havas la reputacion esti superege ĝentilaj. Klasika ŝerco

bildigas du ambasadorojn, “Alphonse” kaj “Gaston”, kiuj alvenas

samtempe al pordo. Ili riverencas unu al la alia. “Post vi, mia kara kolego,” diras Alphonse. “Post vi, kara kolego” diras Gaston. Ambaŭ insistas, kaj la riverencado daŭras eterne. Iama Ministro pri Eksterlandaj

Aferoj de la Respubliko Vjetnamo, Tran Van Do, kiu estis Doktoro de

Medicino, kutimis rakonti ke foje li flegis la edzinon de ambasadoro. Ŝi

estis graveda. La kutimaj naŭ monatoj estis jam finitaj, sed la nasko ne

komenciĝis. Fine li decidis ke li devos fari cezaran operacion. Dum li oper-

aciis la kialo de la prokrasto riveliĝis. Estis ĝemeloj en la utero—kaj ĉiu el ili deziris ke la alia iru antaŭe en la mondon!

Aŭstralianoj ne ĉiam estis konataj pro sia ĝentileco. Cinikulo iam

diris: “Vi devas lerni akcepti la malglatan kune kun la kruda”. Sed fakte

Aŭstralianoj estas laŭnature ĝentilaj. Du Aŭstraliaj soldatoj kiuj estis for-

permese en Anglio, dum la Unua Mondmilito, por resaniĝo, estis invititaj

al kampara hejmo, kie oni bonvenigis ilin kiel heroojn. Kiam ili estis fori-

rontaj, la “fosistoj”1 dankis al sia gastiganto. Unu el ili diris fine: “Kaj mi devas diri, Sinjoro, ke via edzino estus mirinda amantino”. Dum la Anglo

retroiris, embarasite, la alia Soldato riproĉis sian amikon: “Tio estis iom

kruda. Vi certe blagas”. “Vi pravas” respondis la unua, “fakte ŝi estas ter-

1 Oni nomis Aŭstraliajn soldatojn “fosistoj” ĉar en Belgio ili devis konstante fosi por ripari tranĉeojn.

14

ura, sed kiam oni estas ambasadoro por sia lando, oni nepre devas esti

ĝentila”.

Kavaliro Mark Oliphant, kiu estis dum kelkaj monatoj en Nov-Jorko

en la fruaj tagoj de Unuiĝintaj Nacioj kiel spertula konsilanto de D-ro H.V.

Evatt ĉe la Komisiono pri Atoma Energio, eksciis plurajn diplomatiajn

sekretojn. Kiam li fariĝis Ŝtatestro de Sud-Aŭstralio, li diris ke kiel diplomato li devis lerni oscedi sen malfermi la buŝon.

Diplomatia aparteco, la arto partopreni en diskutado sen riveli la per-

sonajn sentojn, estas kelkfoje interpretata kiel manko de varmkoreco.

Dum bankedo gastigata de Charles de Gaulle oni trovis ke la ĉampano ne

estis taŭge malvarmigita. “Ne gravas” diris la generalo al sia ĉagrenita

stabo, “Metu ĝin apud Couve de Murville”—la Ministro pri Eksterlandaj

Aferoj—“Li tuj malvarmigos ĝin”.

Nenia Ĝenerala Teorio de Diplomatio estas ĝis nun pruvita, sed Pro-

fesoro C. Northcote Parkinson, la aŭtoro de La Leĝo de Parkinson 2, jam aplikis siajn bone konatajn teoriojn al kelkaj aspektoj. En parolado al la

Ekonomia Kolegio de Roterdamo, li sugestis ke la nombro de la diploma-

tiaj misioj kaj la grandeco de iliaj staboj tiom kreskis ke diplomatoj povas

plenigi sian tutan tempon per akceptoj kaj bankedoj inter si mem, kaj tial

neniu tempo restas al ili por kontaktoj kun la ŝtatanoj de la landoj al kiuj

ili estas akredititaj. Per la citado de imagaj kaz-historioj de rilatoj inter Usono, Sovetunio kaj “Bongolando” li “pruvis” ke diplomatio kunfandiĝis

kun turismo, kaj ke ambasadoj fariĝis prestiĝhoteloj.

Oni kelkfoje akuzas la diplomatojn ke ili tro atentas formalaĵojn, ink-

luzive la faradon de formalaj vizitoj al negravaj surlokaj aŭtoritatoj, kiam

ili unue alvenas al siaj misioj. Tamen, tiaj vizitoj ofte estas sekvataj de

renkontoj kiuj estas same utilaj kiel interesaj. En 1971, kiel novalveninta

Ambasadoro de Aŭstralio ĉe la Federacia Respubliko Germanio, mi vizitis

la Premieron de la ŝtato Rheinland-Pfalz, Helmut Kohl. Kohl estis venkita

en elekto por la ĉefeco de la Kristana Demokratia Unio kaj provizore estis

ekster la teamo, politike. Mi kuraĝigis lin pligrandigi siajn sciojn pri

eksterlandaj aferoj per vizito al Aŭstralio kaj Sud-orienta Azio. Li tag-

manĝis kun mi kaj aliaj ambasadoroj, al kiuj mi prezentis lin. Post dek

2 Ŝerca leĝo ke registaraj departmentoj kreskas inverse al la laboro farenda.

15

jaroj li fariĝis kanceliero. Post 20 jaroj li estis Kanceliero de reunuigita

Germanio.

Ankaŭ mi devis formale viziti la Premieron de Bavario. En 1971, dum

mi estis en Munkeno, mi vizitis la Urbestron kaj inspektis la lokojn kie

okazos la Olimpiko la sekvan jaron. La Urbestro, D-ro Vogel, kiu jam

vizitis Aŭstralion por ĉeesti vinfeston en la Valo Barossa, en Sud-

Aŭstralio, estis optimisma rilate la preparojn por la Ludoj. “La ĉefa stadio

tamen estos preta por la inaŭgura ceremonio,” li diris. “La jaro 1972 estos

superjaro, kaj la Ludoj komenciĝos nur posttagmeze”. En 1982, Vogel far-

iĝis la kandidato de la Sociala Demokratia Partio por fariĝi Kanceliero.

Poste, mi faris miajn formalajn vizitojn en Berlino, kie mi estis la civ-

ila ĉefo de la Aŭstralia Milita Misio. Ĉeestante ceremonion, mi renkontis

Usonan generalon kiun mi konis en Vjetnamo, kaj kiu havis kun si viz-

itanton el Usono—Jimmy Carter, Guberniestro de la ŝtato Georgio, poste

Prezidento.

16

---

reĝa diplomatio

Ambasadoroj reprezentas unu ŝtatestron—monarkon aŭ prezidenton—en

intertraktado kun alia ŝtatestro. Kiam li/ŝi alvenas al sia ambasado en la

fremda ĉefurbo, la Ambasadoro prezentas la “Leteron de Revoko” de sia

antaŭulo, kaj sian propran “Akreditan Leteron”. Tiuj leteroj estas verkitaj

per formala kaj eleganta, sed iom arkaika lingvo. Ili estas adresitaj al la

“estimata frato” de la skribinta monarko. La ambasadoro estas akceptita

de la ŝtatestro, kaj estas akompanata de membroj de sia stabo, kiuj de

tempo al tempo estas invitataj al la Palaco.

Je mia unua posteno, en Otavo, la ĉefurbo de Kanado, mi ricevis invi-

ton ludi tenison ĉe la Ĝenerala Guberniestro, la Grafo de Athlone. La sek-

retario de Lia Moŝto informis min ke mi estos kunludanto de Ŝia Moŝto

Princino Alice, la edzino de la Grafo. Mi respondis ke estos honoro. La sek-

retario daŭrigis ke la Princino (a) amas venki, kaj (b) preferas ke ŝia part-

nero ne “ŝtelu” ŝiajn batojn. Mi respondis ke, kvankam mi estas

Aŭstraliano, mi ne estas tre lerta tenisludanto kaj ke mi ne povus garantii

la venkon, precipe se miaj batoj estos limigitaj pro reĝa protokolo. “Ne

timu, amiko”, diris la sekretario, “Mi jam parolis ankaŭ al la kontraŭuloj!”

Princino Alice estis ĉarma, kaj ni facile venkis.

Princino Juliana de Nederlando, kiu ekloĝis en Kanado post la Ger-

mana invado de ŝia patrujo, kaj loĝis en Otavo, ludis tenison en klubo de

kiu mi estis membro. Feliĉige, ŝi ludis malpli formale.

Dum mia deĵoro en Otavo mi dufoje kuniris kun mia ĉefo, la Alta

Komisiito de Aŭstralio, Kavaliro William Glasgow, al Kebeko (Quebec),

kiam Winston Churchill kaj Franklin D. Roosevelt interkonsultiĝis pri la

direktado de la Milito. En la Citadelo mi atendis ĝis Kavaliro William

venis el la ĉambro kie li parolis kun Churchill.

La Alta Komisiito rakontis al mi ke li diskutis kun Churchill la signi-

fon de la eniro de Usono en la militon, je tempo kiam la Brita Komunreg-

naro kaj Sovetunio nur tre malfacile daŭrigis la batalon kontraŭ Hitler.

Tiam post medito Churchill subite diris: “Pearl Harbour (Perlhaveno)

Pearl Harbour, perloj senprezaj, Glasgow.”

17

Antaŭ nia foriro de Otavo, ni ricevis sekretegan telegramon de la Min-

istro pri Eksterlandaj Aferoj, D-ro Evatt. Post aliaj informoj la telegramo

finiĝis per la vortoj: “Informu Brendan Bracken [konsilanto de Churchill]

ke la platipuso komencis sian vojaĝon”. Kavaliro William demandis al mi

kio estas la signifo de la frazo pri la platipuso, la stranga Aŭstralia orni-

torinko, amfibia besto kiu demetas ovojn kaj poste mamnutras la idojn. Mi

sugestis ke eble estas aludo al tre sekreta amfibia ekspedicio. Ni estis

ambaŭ tre scivolemaj dum nia vojaĝo al Kebeko. Tuj post la eliro de mia

ĉefo mi demandis: “Kio estas la signifo de Platipuso?” “Harry,” li respondis, “Ĝi estas vivanta ornitorinko kiun D-ro Evatt sendas al la zoo-logiaj Ĝardenoj en Londono, de kiuj S-ro Bracken estas patrono”!

La Prezidento de Usono, Harry Truman, preferis neformalecon,

tamen devis inviti centojn da membroj de la Diplomataro al festoj en la

Blanka Domo. Du- aŭ tri-foje Bert (D-ro H.V.) Evatt, la Aŭstralia Ministro

pri Eksterlandaj Aferoj, vizitis la Prezidenton en la Oficejo. La unuan

fojon, en 1946, Evatt komentis al mi, kiam la vizito finiĝis, ke Truman ne

scias multon pri internaciaj aferoj. Post unu-du jaroj, je la fino de simila

vizito li diris: “Truman lernis multon post kiam li fariĝis Prezidento”.

En 1948 Truman, kiu heredis la prezidentecon de Franklin D. Roo-

sevelt, kandidatiĝis por dua deĵorperiodo. Ĉiuj ĵurnalistoj, opinienketistoj, kaj aliaj spertuloj antaŭanoncis venkon por la Respublik-Partia kandidato Thomas E. Dewey. Kiel sekretario en la Ambasado mi preparis rap-

orton al Kanbero, antaŭvidante Respublik-Partian registaron. Je nia

surprizo, la Aŭstralia Ambasadoro, Norman Makin, rifuzis subskribi la

memorandon. Li diris ke li kredas ke Truman estos elektita, sed donis

nenian kialon. Fakte, kvankam fruaj eldonoj de ĵurnaloj ja raportis

venkon de Dewey, Truman estis elektita. Ni ĉiam supozis ke la klarvido de

Makin fontis el ligoj kiujn li havas kun la Mez-Okcidento de Usono per la

Metodista Eklezio, sed multajn jarojn poste li rivelis al mi la sekreton.

Post konversacio kun la Prezidento pri alia afero, li demandis al Truman

ĉu li esperas ke li venkos en la balotado. Truman respondis memfide ke li

atendas sukceson—kaj Makin lin kredis.

Harry Truman ofte surprizis homojn kiuj ne konis liajn kvalitojn. Viz-

itanta Franca politikisto kiu vizitis Truman en lia hejmurbo, Independ-

ence, Missouri, miris kiam Truman memoris ke tiu Franco faris antaŭan

viziton al Independence, kiam li estis studento, ke li loĝis en specifa

18

hotelo, kaj manĝis en nomita restoracio. Kompreneble la Ŝtata Departe-

mento (pri Eksterlandaj Aferoj) estis zorge enketita pri la afero, kaj

provizis al Truman bone indeksitan dosieron. La vere interesa aspekto de

la afero kuŝis en tio ke nenio troviĝis en tiu dosiero pri la antaŭa vizito de la Franco!

La malkaŝemo de Truman foje preskaŭ kaŭzis al mi embarason diplo-

matian. La Prezidenton ege ĉagrenis ke kritikisto faris malestimajn rima-

rkojn pri koncerto de lia pianista filino Margaret. Ambasadoro Makin kaj

mi vojaĝis el Nov-Jorko al Vaŝingtono per la Fervojo Pennsylvania, kun

Generalo Carlos P. Rómulo de Filipinoj. La posttagmeza ĵurnalo havis kri-

egan ĉeflinion: “Prezidento nomas kritikiston S.O.B.” (Usona sakraĵo,

laŭvorte: filo de hundino). La ambasadoro, strikta Metodisto, demandis al

mi tute naive: “Kio estas S.O.B. Harry?” Feliĉige Rómulo tre kontente

klarigis.

En 1948 mi partoprenis en Nov-Jorko en Komitato de Unuiĝintaj

Nacioj, kies tasko estis prepari la tekston de Universala Deklaracio de

Homaj Rajtoj. La prezidanto de la komitato estis Sinjorino Roosevelt, la

vidvino de la antaŭa Prezidento Franklin D. Roosevelt. Kiel la plej juna

membro de la komitato mi rigardis admire kiel ŝi persvadis kaj kaĵolis la

maljunajn spertulojn P.C. Chang de Ĉinio, Alexei P. Pavlov de Sovetunio,

kaj René Cassin de Francio, virojn el diversaj filozofiaj fonoj, akcepti

artikolon post artikolon de la Deklaracio. Unu tagon, kiam ni jam verkis

preskaŭ duonon de la Deklaracio, Sinjorino Roosevelt invitis nin okazigi

sesion en ŝia “dometo”, la hejmo de la familio Roosevelt ĉe Hyde Park.

“Franklin kredis firme al la rajtoj de la homaro”, ŝi diris, “kaj estus plaĉe al li ke oni verkus unu artikolon de la Deklaracio en lia hejmo”. Kompreneble ni akceptis, kaj mi ricevis lecionon pri diplomatio de Franca

majstro:—

Ni laŭorde verkis la artikolon, poste ĉesis labori por manĝi “piknikon”

konsistantan el kokido, fritita laŭ la sudusona maniero, sur tabloj sur la

gazono, servate de kelneroj kun blankaj jakoj. Sinjorino Roosevelt pro-

ponis al Profesoro Cassin, kiu sidis kun mi, polvokovritan botelon da ruĝa

vino. “Ĉi tiu valora vino estis donaco de la familio Rothschild al Teodoro

Roosevelt”, ŝi diris.

Profesoro Cassin trinketis kaj gaje ridetis: “Tio ja estas bonega vino”

li diris. Sinjorino Roosevelt reciproke ridetis kaj sin turnis al alia grupo.

19

“C’est magnifique” palpebrumante flustris la profesoro al mi, “mais c’est

mort”—bonega, sed tute morta.

Post la lunĉo, promenante kun la Angla reprezentanto, ankaŭ juna

diplomato, mi ekvidis balancilon kaj ni decidis havi iom da korpa

ekzercado. Ĉi tiu ŝajne estis rigardata de la maljunuloj kiel defio al ilia

vireco, kaj unu post alia Cassin, Chang, Pavlov, Hernén Santa Cruz de

Ĉilio, kaj Charles Malik de Libano ĉiuj solene svingis sin unu-du fojojn ĝis

Eleanor vokis sian klason denove en la lernejon.

Inter 1953 kaj 1956, kiel reprezentanto ĉe la Eŭropa Oficejo de Unu-

iĝintaj Nacioj, kaj Ĝenerala Konsulo de Aŭstralio en Svislando, mi ne estis

akreditita ĉe la Svisa prezidento. Ĉiuokaze, la prezidenteco de Svislando

rondiras inter membroj de la Federala Konsilio, kaj tial eĉ la Svisoj ofte ne povas informi vin, je difinita momento, kiu estas ilia ŝtatestro. Sed hazarde, dank’ al skiferioj, mia familio poste kontaktiĝis kun Geprincoj Rain-

ier de Monako. Ni kutimis lupreni ĉaleton ĉe Schönried en la apudberna

montaro (Oberland). En 1965 ni revizitis Schönried kun niaj filo kaj filino.

Ni eksciis ke Princino Grace ricevas skilecionojn de Madeleine Frautschi,

la proprietanto de nia ĉaleto. Mi havis nur mallongan kontakton kun la

Princino, sur skitrenilo. Sed mia filino, kaj mia filo kiu estis en la unua

remteamo de la Anglikana Gimnazio en Melburno kaj kiu estis solide kon-

struita, pasigis posttagmezon glitkurante kun Princino Caroline kaj

Princo Albert. Kiam li revenis hejmen Johano ŝajne havis zorgojn: “Estis

ulo ĉirkaŭglitanta sur la glitejo, kaj mi renversis lin. La Princo kaj la Princino ridegis. Ili diris ke li estas ilia sekurec-gardisto. Mi esperas, paĉjo, ke mi ne ruinigis vian karieron”!

En Ĝenevo mi konatiĝis kun kelkaj eminentuloj de la Esperanto-

Movado, ekzemple Hans Jakob, la administranto de la fonduso Hodler kaj

de la biblioteko nun en Roterdamo. Unu vesperon mia edzino kaj mi tag-

manĝis kun Harold Macmillan, la Brita Ministro pri Eksterlandaj Aferoj,

kiu estis komenconta kunvenon kun la Ruso Molotov. Macmillan diris ke

Molotov konstante citas proverbojn, kaj ke li ŝatus povi citi Rusan prover-

bon por ridindigi la suspektemon de la Rusa ĉefo. Mi kontaktis Hans

Jakob, kiu provizis la proverbaron de Marko Zamenhof, la patro de Ludo-

viko. Tie mi trovis Rusan proverbon: “La lupo avidas la ŝafojn sed restas

en la arbaro”. Mi sendis ĝin al Macmillan, kiu ĝoje uzis ĝin je la unua

okazo.

20

Mi ankaŭ konatiĝis kun Ivo Lapenna kaj kun Edmond Privat. Mi

vizitis D-ron Privat en Neuchatel, kie li estis profesoro pri Angla liter-

aturo. Antaŭ ol foriri mi petis lin registri por mi ĉapitron de sia Vivo de Zamenhof, por ke la Esperantistoj de Aŭstralio aŭskultu lian belan dekla-madon. “Tute ne!” li respondis, “mi donos al vi mesaĝon”. Kaj sen kia ajn

preparo li stariĝis kaj oratoris bonegan paroladon al la Aŭstralianoj.

Alian fojon Privat vizitis Ĝenevon kaj ni kune prezentis filmon pri

Aŭstralio en la Palaco de la Nacioj. La sekvan tagon oni telefonis al mi ke

D-ro Privat paroladis en la Internacia Lernejo. “Mi komprenas” mi tuj

diris, “la infanoj entuziasmiĝis kaj deziras lerni Esperanton, kaj vi bezo-

nas instruiston”. Mi pravis. La maljunulo ankoraŭ havis arĝentan langon.

Mi akceptis la instruan taskon.

Post mia deĵorperiodo en Ĝenevo mi iris al Singapuro kiel reprezen-

tanto (“Komisiito”) de Aŭstralio. Singapuro en 1956 ankoraŭ ne estis

sendependa kaj oni traktadis diplomatie kun la Ĉefministro, David Mar-

shall, kiu priskribis la proponojn de la Britoj por sendependeco kiel “krist-

naskan pudingon kun saŭco el arseniko”. La nova konstitucio por

sendependa Malajzio estis verkata de grupo kiu inkluzivis faman Aŭstral-

ianon, la antaŭan Ĝeneralan Guberniestron, Kavaliron William [Vilĉjo]

McKell. Vilĉjo havis profundan konon de Aŭstraliaj aferoj—arto, muziko,

literaturo, kaj, kompreneble, politiko. Tamen lia nomumo kiel Ŝtatestro

estis kritikita, ĉar li antaŭe estis aktiva politikisto—Premiero de Nova

Sud-Kimrio. Estis skandaleto kiam la Prezidanto de la Parlamento—de la

Ĉambro de Deputitoj—Archie Cameron, rifuzis iri al la Rezidejo en Yarra-

lumla, en Kanbero, ĉar li malaprobis la enoficigon de McKell. En Sin-

gapuro Kavaliro kaj Kavaliredzino McKell loĝis kun mi kaj mia edzino en

la oficiala Aŭstralia rezidejo, Glencaird.

Mi ordonis al Ah Fong, la Ĉina ĉefservisto, ĉiam proponi al la Kavaliro

trinkaĵon kiam li revenis al la domo. Unu posttagmezon mi trovis lin

sidanta sur la teraso kun glaso da viskio en la mano kaj flava telegramo

kuŝanta sur la table. “Vi scias, S-ro Harry,” li diris, kiam mi kunsidiĝis,

“kiam oni emeritiĝas de la ofico de Ĝenerala Guberniestro, ĉio ĉesas. Oni

forprenas la nomon de la eksiĝinto el listoj, inkluzive de membreco de

kluboj, kaj nur la novulon oni invitas fari ĉiujn paroladojn. Sed estas unu

afero kiu daŭras—oni ankoraŭ ricevas invitojn al ŝtataj funebraj ceremo-

nioj”. Li paŭzis, kaj tiam daŭrigis: “Kaj mi ĵus ricevis inviton al tiu de

Archie Cameron”!

21

En 1965 mi fariĝis la unua Aŭstralia ambasadoro rezidanta en Belgio,

kie antaŭe reprezentis nin nia ambasadoro en Hago. Plejparte mia laboro

rilatis al la Eŭropaj Komunumoj, sed mi estis akreditita ankaŭ al la Belga

kortego kaj laŭorde prezentis mian leteron de akredito, adresita de Eliza-

beth II, Reĝino de Aŭstralio, al sia “frato” Baudouin.

Vestite per vespera frako kun blanka kravato kaj akompanate de mia

stabo kaj la ceremoniĉefo mi veturis en limuzino cele la palacon. Dum la

lastaj 100 metroj, proksimume, ni havis eskorton de rajdsoldatoj, preskaŭ

la lastan fojon kiam oni donis al ambasadoro tiun antikvan honoron. Post

la ceremonio la Reĝo faris kelkajn demandojn, kaj montris sin tre bone

informita, tro bone por mia trankvilo. Li kredis ke Aŭstralio estas send-

onta soldatojn al Vjetnamo. Mi diris ke ni havas milit-konsilantojn en

Vjetnamo, sed neniu decido estas farita sendi trupojn. “Sed”, diris Reĝo

Baudouin, “laŭ la Brita Brodkasta Korporacio, oni anoncis tion hodiaŭ

matene!”.

La jaro 1965 estis la 150-a datreveno de la Batalo de Vaterlo, do de la

decida venko, fare de Anglio kaj ties alianculoj, super la armeo de Napole-

ono. La festado en Bruselo inkluzivis reokazigon de la balo en la Brita

ambasadejo la vesperon antaŭ la batalo. La aktuala Duko de Wellington

estis tie, kune kun la Gedukoj de Kent el Anglio, sed estis neniu posteulo

de Bonaparto.

La vilaĝo Vaterlo apud Bruselo estis konata vidindaĵo por turistoj, kaj

Aŭstraliaj vizitantoj ĉiam deziris ĝin vidi. Ŝajne ne nur la diplomatoj en

la Aŭstralia ambasado konstante pilgrimis tien. Princino Lilian, edzino de

Reĝo Leopoldo, antaŭa reĝo de Belgio, kiu loĝis je la rando de Bruselo,

emis rakonti ke foje ŝi kondukis grupon da Usonaj vizitantoj al la bat-

alkampo. Ŝi montris al ili kie la Imperiestro Napoleono staris kun sia

stabo, kaj kie la Angla generalo la Duko de Wellington direktis la batalon.

La vizitantoj aŭskultis sed ne faris multajn demandojn. Dum la hejmen-

veturado, tamen, ŝi aŭdis ke ili debatas pri io. Unu diris al alia: “Kial, do, ni ne demandu al the Princino”? Do unu el ŝiaj gastoj demandis: “Diru,

Princino, ĉu la Batalo de Vaterlo estis en la Unua aŭ la Dua Mondmilito?”

La Reĝo Leopoldo havis tre aktivan menson kaj, inter aliaj projektoj,

li pripensis viziton al Aŭstralio. Preparante, li faris seriozan studon de la historio kaj kutimoj de la Aŭstraliaj aborigenoj. Ankaŭ li estis ankoraŭ

bonega golfisto, kun handikapo de nur 6 aŭ 8. Pro lia sinteno, kiun oni opi-

niis defetisma, en 1940 kiam la Nazioj invadis Belgion, oni organizis post

22

la milito referendumon por decidi ĉu li revenu al la trono. Plimulto de la

Belga popolo voĉdonis favore al reveno, sed Paul Henri Spaak kaj la social-

istoj kredis ke esti Reĝo de la Belgoj bezonas pli ol nudan plimulton. Li kaj liaj kolegoj stimulis manifestaciojn en la stratoj insistante ke Leopoldo

cedu la oficon al la juna Reĝo Baudouin. Tiel la sinsekvo de misfortunoj,

kiuj inkluzivis la morton de lia unua edzino, Reĝino Astrid, daŭris. Li

neniam akceptis ke estis kia ajn rilato kun la fakto ke li ĉeestis kiam la

tombo de la Egipta reĝo Tutanhkamen malfermiĝis. Kiam oni demandis

al li pri tiu afero, la eksreĝo respondis: “Estas mito ke estiĝis malbona fortuno. Kompreneble tio estas sensensaĵo. Rigardu min—mi ĉiam estis

feliĉa viro”.

En majo 1968, dum mi partoprenis en konferenco de U.N. en Vieno pri

la juro de traktatoj, mia Registaro petis ke mi transprenu la ambasadon

en Sajgono, kaj ke mi foriru el Belgio kiel eble plej baldaŭ. Ĵus okazis la

ofensivo de la Tetfesto, kiam geriloj de la Vietkongo penetris la Usonan

ambasadon en Sajgono, kaj esperoj por la firma starigo de la Respubliko

Vjetnamo en la sudo estis frakasitaj. Mi akompanis mian edzinon al

restoracio por bona tagmanĝo antaŭ ol informi ŝin pri la novaĵo!

En Vjetnamo ambasadoroj ofte multe vojaĝis kun Prezidento Nguyen

Van Thieu kiam li vizitis diversajn provincajn centrojn. Unu provincestro

por oficiala lunĉo inkluzivis hakitan kobron en la menuo. Mi opiniis ke

estas mia devo, ĉar la ŝtatestro ĉeestas, manĝi almenaŭ iomete de ĉiu

menuero. Mi faradis mian diplomatan plej bonon kiam la Prezidento

kliniĝis trans la tablon kaj flustris: “Mi opinias ke ve jam faris vian devon, ambasadora Moŝto!”

La Aŭstralia ambasado en Sajgono de tempo al tempo disponis pri avi-

adilo Dakota (DC3), administrata de la Aŭstralia flugarmeo (R.A.A.F.) por

servi Aŭstraliajn ambasadojn en Sudorienta Azio. Oni organizis tutsema-

jnajn vizitojn al ok provincoj, portante la tutan stabon kaj interpretistojn, kun surteriĝoj en la ĉefurbo de ĉiu provinco. La lastan tagon la aviadilo

kutimis viziti unu el la pretermarbordaj insuloj kun bona strando, kie ni

povis verki nian raporton. Dum unu el tiaj ambasadaj rondvojaĝoj ni

vizitis vilaĝon de montaranoj, kie oni invitis min “trinki el la vazo”. Tio

signifis trinkadon tra pajlero el granda argila vazo plena ĝis la rando per

neidentigita kaj ŝajne malbongusta fermentaĵo. Por malebligi nur ŝajnan

trinkadon, unu el la montaraj viroj staris apud la vazo por ĝin plenigi ĝis

la rando denove kaj tiel montri al la kunestaro precize kiom ĉiu eminenta

23

vizitanto trinkis. Sub tiu premo de publika opinio, mi sukcesis gluti miajn

du decilitrojn kaj postvivis.

Kiel reprezentantoj de siaj landoj, ambasadoroj estas ofte ofendiĝemaj

pri siaj rango kaj loko en la “laŭvica ordo” en diplomatiaj festoj. Feliĉige, post multaj jaroj da disputado, traktato estis subskribita kiu preskribis ke

prioritato estos bazata sur la dato kiam la ambasadoro prezentis siajn

akreditilojn al la ŝtatestro. Tamen ankoraŭ estas iom da nacia rivalado

inter ambasadoroj. En Bankoko la Brita Ambasadejo havis la plej altan

flagstangon. La Usona ambasadoro decidis meti sian landon je la pinto,

per la Steloj kaj Strioj. Li demandis al la Brita ambasadoro la altecon de

la stango ĉe la Brita rezidejo. Poste li instalis stangon kiu estis du metrojn pli alta. Sed la Brito estis pli ruza. Oni trovis ke la Brita flagstango estas ankoraŭ unu metron pli alta!

Unu el niaj plej bonaj amikoj en Sajgono estis la ĉefa konsilanto de la

Prezidento pri eksterlandaj aferoj kaj strategio, Nguyen Phu Duc, kiu

invitis nin al sia edziĝo. La posta festo havis ĉiujn specialajn erojn de

Aŭstralia edziĝbankedo, inkluzive trietaĝan kukegon kiun Duc kaj lia

juna edzino dispecigis per tranĉilo. Ili demandis ĉu ni ŝatas la aranĝojn

por la akcepto. Mi respondis ke ili estas bonegaj, sed aldonis ŝerce ke je

strikte aŭtentika geedziĝo necesus glavo por tranĉi la kukon. Post kelkaj

semajnoj ni partoprenis en bankedo en la Palaco honore al S-ro Holyoake,

la Ĉefministro de Nov-Zelando. Kiam alvenis la momento por la deserto,

eniris la kuiristo eskortante grandegan kukon. Sekvis oficiro kun nuda

glavo.

Ĉar Kamboĝo kaj la Respubliko (Sud-)Vjetnamo havis nesolvitan

landliman disputon, ili rompis diplomatiajn rilatojn. Princo Sihanouk, kiu

havis altan estimon por la Aŭstralia Ambasadoro Noel Deschamps, petis

Aŭstralion prizorgi la interesojn de Kamboĝo en Sajgono. En Decembro

1969, akompanate de miaj edzino kaj pli juna filino, mi vizitis Kamboĝon

por raporti al “mia Princo”. Sihanouk akceptis nin en Battambang, kie li

inaŭguras novan sukerfabrikon. Li donis al ni honorseĝojn en la ceremo-

nio. Dum lunĉo ni sidis kun la Princo kaj Princino Monique. Ambasadoroj

kiuj rezidis en Phnom Penh sidis, envie, ĉe aliaj tabloj. Sihanouk entuzi-

asmis pri sia venonta vizito al Francio, kie li intencis uzi la akvan dieton

en Grasse, la Franca banurbo. “Kion faros via Princa Moŝto post fino de la

dieto?” mi demandis. Sihanouk respondis: “Nu, mi iros al Parizo, kom-

preneble, kaj ĝuos bonan tagmanĝon ĉe la restoracio Tour d’Argent”!

24

!(images/000004.png)

Diplomatoj almenaŭ scias pri sia loko en la vicolisto. Je la funebraj

ceremonioj pri la morto de Elizabeta, Reĝino de la Belgoj, la ĉefoficisto pri diplomatiaj ceremonioj vicigis la misiĉefojn en taŭga ordo, sed sciiĝis ke ili rigardas malĝustadirekten. Mankis tempo ĉar la ceremonia promenado

estis tuj komenciĝonta, sed estis neniu konfuzo. La Dojeno de la Diplo-

mata Korpuso faris U-turniĝon kaj la aliaj ambasadoroj inversigis sin ful-

morapide, senerare konservante sian vicordon.

26

---

pioniroj de la diplomatio

En 1940, kiam mi ankoraŭ estis studento en Oksfordo kiel stipendiulo

Rhodes, oni akceptis min, post ekzameno en Londono, kiel trian sekretar-

ion en la Departemento pri Eksterlandaj Aferoj en Kanbero. Dum mi

atendis en promilita vico ŝipon al Aŭstralio, mi laboris volontule en la

Oficejo pri Eksterlandaj Aferoj en Londono, por gajni sperton. Mi verkis

artikoletojn, ĉeestis paroladojn en la Reĝa Instituto pri Internaciaj Aferoj

kaj vizitis oficistojn en la Brita Oficejo pri Eksterlandaj Aferoj.

Unu oficisto plendis al mi ke pro la bombatakoj oni ne plu povis kon-

duki sian hundon al la oficejo. Li devis sendi sian al hundloĝejo en la

kamparo. Li jam renversis la bovleton kiu antaŭe tenis la hundan

nutraĵon. Tie ĝi restis ĝis la fino de la milito, kiam hundoj denove rajtis

veni al la oficejo. S-ro S.M. Bruce, ĉefo de la Aŭstralia Altkomisio, komen-

tis ke “ĉe la Angloj la hundoj estas pli gravaj ol pureco” (lia fraztordaĵo

“dogliness comes before cleanliness” estas malfacile tradukebla: oni povus

eble diri: ĉe la Angloj hunda dieto estas pli grava ol Dio”).

Per la vaporŝipo Orcades ni vojaĝis el Southampton ĝis Aŭstralio,

ĉirkaŭ la Kabo de Bona Espero en Sud-Afriko. Granda proporcio de la

pasaĝeroj estis malgrandaj infanoj kiuj forlasis, kun siaj patrinoj, la

militregionon, por iri al la relativa sekureco de Aŭstralio. La adoltoj

surŝipe, timante ke ses semajnoj sen okupo farus la konduton de eĉ la plej

bonaj infanoj netolerebla, decidis organizi lernejon. Estis klasoj pri diver-

saj lingvoj, kaj pri rolludado kaj aktorado. Mi proponis instrui Aŭstralian

historion, kaj kunmetis kelkajn “lecionojn” kiuj konsistis ĉefe el la aven-

turoj de fruaj Aŭstraliaj esploristoj. Unu knabeto raportis al sia patrino ke Aŭstralia historio ne estas aŭtentika historio, sed nur rakontoj. La memoraĵoj de la eminenta Aŭstralia historiisto Manning Clark rivelis ke li

vojaĝis en la sama ŝipo. Sed li estis unuaklasa pasaĝero kaj ne vizitis

niajn klasojn.

La Aŭstralia diplomatia servo estas tre juna laŭ internaciaj normoj.

En 1940 estis nur tri eksterlandaj misioj, krom Komercaj Komisionoj:

Legacio en Vaŝingtono, Altkomisio en Otavo kaj Interrilata Oficejo en Lon-

27

---

dono. La Departemento en Kanbero okupis nur ok malgrandajn ĉambrojn

en la Okcidenta Oficejbloko. Tamen ni havis kelkajn agemajn pionirojn.

Unu el niaj fruaj entreprenoj, kiam John McEwen estis Ministro pri

Eksterlandaj Aferoj en 1940, estis helpi la Liberajn Francojn de Generalo

De Gaulle preni povon en Nov-Kaledonio. La Francoj neniam forgesis tiun

eventon. Dum vizito al Strasburgo en 1966 por konversacioj kun la

Komisiitoj de la Eŭropa Komunumo, S-ro McEwen deziris viziti la

antaŭan Linion Maginot. Ĝi ne estis vizitebla por ordinaraj turistoj, sed

por McEwen de Aŭstralio Parizo faris escepton kaj mi havis la sperton

supreniri kun la Ministro (tiam pri Komerco) el la subteraj tuneloj por

rigardi la kamparon el afustotureto. McEwen tre fieris pri sia kromnomo

“Nigra Joĉjo”, kaj foje, kiam ni festis lian naskiĝdaton en Ĝenevo metante

grandegan nigran pupaĉon en lian liton, li sendis danktelegramon sub-

skribitan “Jean Lenoir” (Johano la Nigra).

McEwen-on sekvis, kiel Ministro, Kavaliro Frederick Stewart el Sid-

nejo. Li pli kapablis sur la kampoj transporto kaj sociaj servoj ol pri

eksterlandaj aferoj. Baldaŭ post kiam li fariĝis Ministro pri Eksterlandaj

Aferoj, Stewart diris al grupo da oficialaj vizitantoj el Tajlando, ĉiuj

Budhistoj, ke la mondo nepre devas reveni al la observado de bonaj, tradi-

ciaj, kristanaj principoj.

Stewart estis Metodista laika predikisto, preskaŭ tute puritana. Li

malamis la tabakon, kaj por eviti cigaredfumon, laŭ onidiro, li foje vojaĝis

en trajnkupeo nur por virinoj. Poste, kiam mi menciis al la politikisto R.G.

Menzies ke Stewart nek fumis tabakaĵojn nek drinkis, Menzies respondis:

“Ne, sed li ĉenmaĉadis bombonojn”.

Dum kelkaj monatoj mi deĵoris provizore kiel privata sekretario de

Stewart. Unu tagon, en la ofickonstruaĵo de la Aŭstralia Federacio en Sid-

nejo, la poŝtaĵoj inkluzivis leteron de la eldonistoj de la gazeto “Man”

[Viro], kiuj proponis fari ion por helpi venkon en la milito. Specimeno de

proponata numero estis kune. Ĝi inkluzivis kelkajn patriotajn artikolojn,

sed la ĉefa allogo restis la tradicia dupaĝa centra bildo de nudulo. Kiam

venis la horo por lunĉi, la Ministro invitis min kunmanĝi en la restoracio.

La ekzemplero de Man kaptis lian atenton kaj li demandis kio ĝi estas.

Antaŭ ol mi povis klarigi, li metis ĝin sub sian brakon kaj diris ke li trarigardos ĝin dum lunĉo. En la restoracio estis Kavalirino Mary, la edzino de

la veterana eksĉefministro Vilĉjo Hughes. S-ro Stewart invitis ŝin veni al

nia tablo. Ŝi miris kiam Stewart, doninte la mendojn al la kelnero diris:

28

“Nun, S-ro Harry, ni rigardu ĉi tiun gazeton” kaj montris la ekzempleron

de Man.

La konstanta Sekretario de la Departemento pri Eksterlandaj Aferoj

en la tridekaj jaroj estis Kolonelo W.R. Hodgson, kiu estis, antaŭ preskaŭ

30 jaroj, membro de la unua klaso en la tiam nova Militista Kolegio en

Duntroon apud la nuna Kanbero. Vundite dum la unua batalo de la

Aŭstralia armeo kontraŭ la Turkoj sur la duoninsulo Gallipoli, li studis la

juron kaj faris karieron en la informa servo de la armeo kaj poste kiel ĉefo

de la nova Departemento pri Eksterlandaj Aferoj. La Nacia Registaro apo-

gis sin sur konsiloj fare de li kaj de la Departemento, kvankam la ĉefmin-

istro dependis ankaŭ de S-ro S.M. Bruce (poste Lordo Bruce), la Alta

Komisiito de Aŭstralio en Londono.

Post kelkaj jaroj Hodgson deĵoris kiel Alta Komisiito en Otavo, Rep-

rezentanto de Aŭstralio ĉe Unuiĝintaj Nacioj en Nov-Jorko kaj ambasa-

doro en Francio. En Nov-Jorko li tre ĝuis vortbataletojn kun la Sovetiaj

reprezentantoj. Unu tagon Andrei Gromyko konstante interrompis Hodg-

son per falsaj plendoj pri proceduraj punktoj. Fine, kiam la horo de lunĉo

alproksimiĝis, Hodgson koleriĝis kaj diris per sia tre Aŭstralia parolmani-

ero: “Prezidanta Moŝto, ŝajnas al mi ke S-ro Gromyko ne deziras konduti

laŭ la normalaj reguloj de U.N. Tio konvenas por mi. Post lunĉo mi volonte

laboros laŭ la reguloj de Rafferty”. En la Aŭstralia idiomo tio signifas “sen kiaj ajn reguloj”. Dum la paŭzo por lunĉo mistifikita Rusa diplomato venis

al mi kaj diris: “S-ro Gromyko deziras havi ekzempleron de la reguloj de

Rafferty”.

Fakte Andrei Gromyko tre bone konis la normalan kaj Usonan

specojn de la Angla lingvo. Ankaŭ pro sia sperto kiel Sovetia Ambasadoro

en Vaŝintono kaj kiel reprezentanto ĉe Unuiĝintaj Nacioj en Nov-Jorko li

komprenis Usonajn instituciojn. Li komprenis ke “Dem Bums” signifas la

basbalan teamon Dodgers de Brooklyn. Sed lia konversacia respondado ne

estis tre brila. Dum lunĉo kun mi en 1947, kiam ni diskutis la internacian

regadon de atomenergio, li reasertis ke la solvo estus detruo de ĉiuj atom-

bomboj fare de ĉiuj nacioj. Tiutempe Usono estis la nura nacio kiu eksplodigis nuklean armilon, aŭ kiu jam evoluigis la kapablon produkti

nuklean energion. Mi sugestis al Gromyko ke lia propono similas postulon

ke ĉiu lando ekstermu siajn kanguruojn. Li respondis, kun senemocia

vizaĝo, ke estus bedaŭrinde se oni detruus ĉiujn kanguruojn, ĉar li kutime

portadas ŝuojn el kanguruledo.

29

Kiam la Laborpartio akiris la povon en 1941, D-ro H.V. Evatt fariĝis

Ministro pri Eksterlandaj Aferoj. Oni sendis min al la Parlamentejo por

esti provizore lia privata sekretario. Evatt estis tre postulema persono. Li

nepre devis havi pli bonan ĉambron kaj pli bonajn komunikilojn kun la

ĉefministro ol rivala ministro “Ponardisto” Joĉjo Beasley el Nova Sud-

Kimrio. Ankaŭ li deziris instrui al la Departemento ĝian subecan rolon.

Por tio li instrukciis al mi akiri el la Departemento kopion de ĉiu tele-

gramo, “en” kaj “el”, el la pasinta jaro. Kiam mi transigis tiun ukazon al

Kolonelo Hodgson, li diris ke certe la Ministro intencis peti nur “ĉiujn

gravajn telegramojn”. Kvankam mi ripetis la instrukcion, li alportis, post

unu aŭ du horoj, malgrandan faskon da telegramoj en sia eluzita leda

aktujo. Li restis kun D-ro Evatt nur kelkajn sekundojn. Dum li lamiris

preter mian skribtablon—pro sia militvundo—li komentis: “Vi pravis,

Harry, li deziris la damnitan tutaĵon!”

Mia posteno kiel privata sekretario al Evatt estis, ek de la komenco,

provizora. Oni rapide anstataŭigis min per D-ro John Burton, diplomito

de la Londona Kolegio de Ekonomiko. Baldaŭ poste okazis la Japana

atako al Pearl Harbour, kaj kiam la Japanoj okupis Singapuron mi ricevis

permeson de la departemento eniri la Aŭstralian armeon. Ne antaŭ 1944

mi denove vidis Evatt. Tiam mi estis diplomato en Otavo, ĉefurbo de

Kanado, kie mi servis en la Altkomisiono sub unue Generalo Vilhelmo

Glasgow kaj poste lia anstataŭanto S-ro Alfred Stirling.

Foje Stirling ricevis telegramon kiu informis ke Evatt alvenos al Hal-

ifax, la orientkanada haveno, per la ŝipo ĵle de France. La telegramo postulis ke ni organizu transporton tiel ke li povu elekti vojaĝon el Halifax al Nov-Jorko ĉu aviadile ĉu trajne. Ĉar ne estis flugoj rektaj inter tiuj du

urboj, ni prunteprenis la oficialan aviadilon de la ĉefministro, tipo Liber-

ator, kiun la Alta Komisiito kaj mi uzis por flugi al Halifax. Mi persvadis

la Fervojan Kompanion “Kanada-Pacifika” disponigi specialan trajnon

atendantan en Halifax. Kiam la ŝipo alvenis ni timis ke estos malfacilaĵoj,

ĉar persistema oficisto de la Usona doganservo, kiu deĵoris en Halifax laŭ

iu interkonsento kun la Kanadanoj, insistis ke li nepre devas vidi D-ron

Evatt tuj kaj persone. Feliĉe, evidentiĝis ke lia nura misio estis bonvenigi

la Ministron al la Nord-Amerika kontinento kaj saluti lin en la nomo de la

Usona registaro. Kiam la Alta Komisiito informis D-ron Evatt pri la ele-

kteblecoj pri transporto, li turnis sin al sia asistanto, Sam Atyeo, kaj

demandis: “Kiun metodon ni uzu, Sam?” “Mi opinias, ke estus agrable

vojaĝi per trajno” respondis Sam. Tiel okazis ke S-ro Stirling kaj mi reiris

30

al Otavo por ekspliki, kiel eble plej konvinkige, kial D-ro Evatt ne volis uzi la Liberator.

Tiu Sam Atyeo estis laŭprofesie artisto, sed li estis laborinta en la

Aŭstralia oficejo por akiro de militprovizoj en Nord-Ameriko, kaj li estis

lerta pri diversaj aferoj. Ankaŭ li bone scipovis la Francan. Kiam Evatt

elektiĝis Prezidanto de la Ĝenerala Asembleo en Parizo, Sam hazarde

respondis al la telefono. La parolanto demandis ĉu li parolas kun la Prezi-

danto de la Mondo (le Président du Monde). Sam, per sia Pariza Franca,

respondis: “Non, c’est le Président du demi-monde qui parle” (“Ne, parolas

la prezidento de la Duonmondo”).

Dum sia periodo kiel Prezidanto de la Asembleo en 1950, Nasrollah

Entezam de Irano donis similan spritan respondon. Unu el la ĵurnalistoj

faris speciale malfacilan, eĉ malican demandon, kiun Entezam sciis kiel

certe stimulitan de la Rusa delegitaro. “Ĉu vi estas raportisto por la gaze-

tagentejo Tass?” li enketis, post respondo al la demando. La ĵurnalisto

diris ke li reprezentas la Polan gazetorganizon. “Ho!” diris Entezam, “nur

demi-tasse” (duon-taso).

La Alta Komisiito en Otavo, Kavaliro William Glasgow, estis emi-

nenta Aŭstraliano kiu estis oficiro en la Milito inter la Brita Imperio kaj

la Buroj de Sud-Afriko je la komenco de la jarcento, kaj poste generalo

komandanta Aŭstralian divizion en Francio en la Unua Mondmilito. Li

poste fariĝis senatano kaj Ministro pri la Defendado. La Kanadanoj ŝate-

gis la senafektan Aŭstralianon. Malsimile al la diplomato tradicia, se

Glasgow diris “Jes” tio signifis “Jes”.

Unu el la taskoj de Glasgow estis prizorgi la milojn da Aŭstralianoj de

la Aŭstralia flugarmeo kiuj estis en Kanadaj lernejoj de la Aer-instruada

Projekto de la Brita Komunregnaro. Li vizitis ilin en iliaj kampadejoj,

starigis klubon en Halifax, la haveno el kie ili enŝipiĝis por iri al la fronto en Eŭropo, kaj havis intimajn kontaktojn kun la Misio de la Reĝa

Aŭstralia Aerarmeo en Otavo. Feliĉe estis tre malmulte da problemoj,

kvankam foje tuta Kanada urbo ekagadis por serĉi la (mitan!) talismanon

de nova grupo da lernantoj—bluan kanguruon!

La alia ĉefa tasko de Glasgow estis pritrakti la politikajn aspektojn de

la Reciproka Helpoprogramo, la Kanada ekvivalento de la Usona Prunto-

Luo. Dum la milito Kanado provizis multe da militmaterialo al la kon-

31

traŭfaŝistaj alianculoj. La Kanadanoj konstruis du ŝipojn por porti varojn

al Aŭstralio, kiel parton de la tielnomita “Ŝiplineo de la Parkoj”, ĉar la

ŝipoj nomiĝis laŭ Kanadaj parkoj ekzemple “Parko Algonquin”. Por la

novaj “Aŭstraliaj” ŝipoj oni deziris havi la nomojn de Aŭstraliaj parkoj.

Post konsulto ĉe la Aerarmea Misio mi rekomendis ke unu ŝipo portu la

nomon de parko en Melburno—Parko Fawkner, nomita honore al Viktoria

pioniro, kaj ke la alia estu “Taronga Parko” laŭ fama zoologia ĝardeno

apud Sidnejo.

Kiam la edzino de la Alta Komisiito lanĉis la ŝipon “Taronga Parko”,

en la haveno Sankta Johano, Nova Brunsviko, oni pentris grandegan kan-

guruon sur la flankon de la ŝipo, kun ŝipeto en la “poŝo”. La ĵurnaloj rap-

ortis, kaj en la urbo Toronto la bestoĝardeno memorigis, ke ĝi ŝuldas al

Taronga Parko ursidon kiun ĝi ne povis sendi pro la manko de ŝipoj dum

la milito. La aŭtoritatuloj de la ĝardeno demandis ĉu ili povos sendi ursi-

don al Sidnejo kiel talismanon por la unua vojaĝo. La estro de Taronga

Parko ĝojegis, kaj informis ke estas aliaj bestoj kiujn li ŝatus same ricevi.

Do oni preparis paron da ursidoj, kaj po du ruĝajn sciurojn, grizajn sciurojn, kaj striitajn sciurojn, kaj ankaŭ paron da mefitoj senigitaj je siaj odoraĉfaraj glandoj. Pro prokrasto unu ursido eniris sian vintrodormon,

kaj oni devis trovi alian. Sed fine la Taronga Parko ekvojaĝis kvazaŭ mod-

erna arkeo. La gazetaro notis ke la gardisto estas iu Sinjoro Papago. La

nura raporto kiu atingis la Aŭstralian oficejon en Otavo estis ke ĉiuj bestoj alvenis en bona ordo, kun escepto de unu griza sciuro kiu mortis dum la

vojaĝo, kaj la mefitoj, kiuj eskapis el sia kaĝo kaj estas ie en la holdo de la ŝipo. Oni komentis ke espereble oni informos la dokistojn ke la mefitoj

estas senodorigitaj!

Kavaliro William Glasgow estis bona amiko de la veterana Aŭstralia

politikisto William (Vilĉjo) Hughes. Kavaliro William memorigis ke dum

la Unua Mondmilito la “Eta Fosisto”—tiel oni nomis lin pro lia malgranda

staturo—dufoje veturis al Eŭropo por viziti la Aŭstraliajn soldatojn. Kiam

la duan fojon li vizitis la divizion de Glasgow unu el la soldatoj ŝovis sin

antaŭen kaj donis al Hughes foton faritan dum la antaŭa vizito. “Mi

bedaŭras ke ĝi ne juste bildigas vin”, diris la soldato. “Kion mia vizaĝo

bezonas,” respondis Hughes, “estas ne justeco sed kompato”.

Unu el la famaj oratoroj de Kanado estis Leonard Brockington. Mi

memoras aparte lian priskribon de flugo en aviadileto Piper Cub—

“kvazaŭ oni rajdus sensele sur papilio”. Kiam Brockington estis vizitonta

Aŭstralion, Glasgow skribis al Hughes dirante al li ke la vizitonto estas la

“plej bona faranto de publikaj paroladoj en Kanado.” Hughes respondis ke

32

!(images/000008.png)

Brockington ne estos sen kunuloj ĉar “plej bonaj paroladantoj” en

Aŭstralio estas multegaj.

En Vaŝingtono, kie mi deĵoris inter 1946 kaj 1949, la Ministro en la

Legacio estis spertulo pri internaciaj aferoj, el Viktorio, Kavaliro Frederic Eggleston. Poste la Aŭstralia Registaro, tiam de la Laborpartio, nomumis

S-ron N.J.O. Makin, antaŭa Ministro pri la Mararmeo, el Sud-Aŭstralio,

kiel Ambasadoron. Li vojaĝis al multaj partoj de Usono kaj, kvankam li

estis abstinenculo, li kaj lia edzino Ruby bone gastigis kaj akiris multajn

amikojn.

Post la plialtigo de la Legacio al la rango de Ambasado, la unua tia en

la Aŭstralia servo, oni invitis S-ron Makin partopreni en la radioprogramo

“Urbkunveno de la Radio” (Town meeting of the air), en grupo kiu inkluz-

ivis kelkajn altnivelajn Usonajn publikulojn, por debati la demandon pri

vetoo en Unuiĝintaj Nacioj. Sen konsulti iun ajn Makin konsentis parto-

preni, sed nin avertis membroj de la stabo de la Ministro pri Eksterlandaj

Aferoj, D-ro Evatt (kiu konsideris sin spertulo pri tiu vetoo), ke se la

Ambasadoro fuŝos la aferon la Ambasado estas oficiale kulpa. Mi aranĝis

ke mi sidos kun S-ro Makin sur la podio, kaj mi armis min per kartetoj sur

kiujn mi jam skribis la doktrinon laŭ Evatt pri ĉiu demando kiun oni eble

demandos. Post la preparitaj paroladoj alvenis la tempo de demandoj el la

ĉeestantaro. La unua demando celis la Aŭstralian ambasadoron: “Kio

estas la vidpunkto de Aŭstralio rilate la rajton de vetoo en la Sekureca

Konsilio pri regado de atombomboj?”

Mi rapide elektis la karteton kun la plej lasta deklaro de D-ro Evatt

pri tiu temo. Sed S-ro Makin jam estis ĉe la mikrofono. Li respondis same

kiel li respondus al delikata demando en la Ĉambro de Reprezentantoj en

la parlamento en Kanbero. Li diris nenion specifan, tamen ĝi imponis

majstre. La aŭskultantaro aplaŭdis. Mi metis miajn kartetojn en la poŝon.

Unufoje Makin estis kun grupo en la Vaŝingtona stacidomo, por

adiaŭi D-ron Evatt kiu pasigis kelkajn postulajn tagojn en Usono. Dum la

trajno ekveturis la Ambasadoro vokis: “Tri huraojn por D-ro Evatt”! Kaj

dum la trajno brue ruliĝis foren li aldonis: “Mi proponas kvaran huraon!”

Unu el niaj plej eminentaj vizitantoj en Vaŝingtono estis S-ro R.G.

Menzies, tiam ĉefo de la Opozicio en la parlamento. Li jam fariĝis bone

konata en Usono kiel la dummilita gvidanto de Aŭstralio. Kiam li paro-

ladis al la Advokata Asocio oni lin prezentis kiel “La Thomas E. Dewey de

34

Aŭstralio, la venonta ĉefministro”. S-ro Dewey, tiam la favorata kandidato

por la prezidenteco, fakte estis malsukcesonta post streĉa konkuro kon-

traŭ Truman, sed Menzies gvidis la Liberalan Partion al venko la sekvan

jaron.

Oni kritikis Menzies ĉar li tenace tenis arkaikajn ideojn pri la Krono,

la Brita Imperio kaj la strategio laŭ kiu la regado de la Kanalo de Suez

fare de Britio kaj Francio superregis. Tamen, pere de Percy (pli poste Kav-

aliro Percy) Spender komence, kaj poste per R.G. Casey kiel Ministro pri

Eksterlandaj Aferoj, la Registaro de Menzies, post streĉa intertraktado,

efektivigis la traktaton de ANZUS kun Nov-Zelando kaj Usono. Li ankaŭ

kondukis Aŭstralion en la Planon de Kolombo, por doni ekonomian helpon

por la evoluigo de suda kaj sudorienta Azio. Menzies sciis (laŭ la vortoj de

lia propro epigramo) ke “por Aŭstralio la fora oriento estas la proksima

nordo”.

Por Spender, la esenca intereso de Aŭstralio estas la alianco kun

Usono, kiu, li anoncis laŭ mia propono, devas esti same intima kiel la

rilato inter la landoj de la Brita Komunregnaro. Diskutante kun siaj ĉefaj

konsilantoj la esencajn aspektojn de ĉi tiu rilato, Spender akceptis mian

difinon ke “Vaŝingtono devas konsulti Kanberon eĉ se la problemo tute ne

estas afero kiu tuŝas nin”.

En 1951 Spender sin retiris el la politika vivo por akcepti postenon

kiel Aŭstralia Ambasadoro en Vaŝingtono. Kiam li estis forironta el Kan-

bero, mi diris al li ke ni bedaŭre sentos lian mankon kaj ke mi esperas ke

iam li revenos. Li respondis ke se politikisto provas fariĝi ĉefministro kaj

maltrafas, estas plej bone ke li tute eliru. Li mem ne provis revenon al la

politiko.

R.G. Casey, aliflanke, kiu komencis sian karieron kiel diplomato,

poste eniris la parlamenton, foriris de la politika scenejo por fariĝi Minis-

tro en la Legacio en Vaŝingtono, poste Brita Ŝtatministro en la Mezori-

ento, kaj fine revenis al Kanbero kaj fariĝis Ministro pri Eksterlandaj

Aferoj, kaj poste Ĝenerala Guberniestro kaj Lordo.

Kiam mi deĵoris kiel Ĝenerala Konsulo en Svislando, Casey venis al

Ĝenevo por Azia Konferenco malfrue en Aprilo 1954. Kiam li estis fori-

ronta al Aŭstralio mi kondukis lin al Zuriko por kapti la aviadilon. Prizor-

gis nin agento de la Brita Fluglinio, kiu organizis bonegan lunĉon, kaj

interesis Casey-n, diplomita inĝeniero, kiam li ŝanĝis la movdirekton de

rulŝtuparo por ke ni supreniru. Post lunĉo ankoraŭ restis horo uzebla

35

antaŭ ol la aviadilo por la Ministro forflugos. Casey petis ke oni konduku

lin al feraĵisto, por ke li enketu ĉu la Svisoj havas iujn novajn ilojn kiuj

povus utili ĉe Berwick, lia kultivbieno en Viktorio. Mi gajnis meriton,

ekvidante en katalogo ilon kiun mi ne antaŭe vidis—grandegan krampi-

lon, uzatan por meti draton sur barilojn. Eble ĝi estas ankoraŭ hodiaŭ

uzata en Berwick.

La venontan fojon kiam li vizitis Londonon, Casey petis al mi veni tien

por konsultado. Kiam mi renkontis lin en la Hotelo Savoy mi demandis

gaje ĉu li pafadis aglojn lastatempe, ĉar mi aŭdis per Radio Aŭstralia ke

li ĉasis el sia aviadilo aglojn kiuj mortigis ŝafidojn sur la kultivbieno de

amiko. Sed ni ankoraŭ ne aŭdis en Ĝenevo ke la ĉasado estis kritikita de

la Societo por Protektado de Bestoj, kaj ke la Opozicio en la Parlamento

ekspluatis la okazon por turmenteti la Ministron. Li ne respondis al mia

demando.

Kavaliro Garfield Barwick kunportis al la Departemento pri Ekster-

landaj Aferoj en 1961 la lerton de juristo por majstri siajn konsildokumen-

tojn, kaj grandan kapablon rilate la luktadon en la Kabineto por la celoj

kaj projektoj de la Departemento.

Baldaŭ post kiam li fariĝis Ministro, li decidis envoki la Ambasadoron

de Francio por protesti kontraŭ la daŭranta provado, fare de Francio, de

nukleaj armiloj en la Atolo Mururoa en Pacifiko. La Departemento pre-

paris kelkajn “parolpunktojn”, kiujn mi transdonis al Kavaliro Garfield

kiam li alvenis en la flughaveno, fluginte el Sidnejo. Li informis min ke li

devos unue partopreni en diservo por la inaŭguro de la jura trimestro, sed

ke li estos en la Departemento sufiĉe frue por akcepti la Francon. Mi estis

atendanta kun la Franca Ambasadoro kiam Kavaliro Garfield alvenis

rapidante. Tiam li diris, kun pliigoj, ĉiujn punktojn redaktitajn de la

Departemento kaj aldonis du-tri trafajn argumentojn pri kiuj ni ne pensis.

Kiam la ambasadoro foriris mi gratulis la Ministron pro la maniero per

kiu li evoluigis la argumentojn kiujn mi donis al li antaŭ nur horo. “Nu”,

li diris, “la preĝoj estis tre malekscitaj hodiaŭ matene”.

Frue en 1963 Barwick persvadis la Registaron peti por Aŭstralio

plenan “regionan” membrecon en la Ekonomia Komisiono por Azio kaj la

Ekstrema Oriento de U.N., komisiono en kiu Aŭstralio, kune kun Usono

kaj Granda Britio, ĝis tiam estis nur bonvola eksterregiona ano. Per plena

diplomatia preparado ni estis aranĝintaj ke la Komisiono formale akcep-

36

tos Aŭstralion dum kunveno en Filipinoj. Kun Allan Fleming, supera ofi-

cisto de la Komerca Departemento, mi estis sendita antaŭe al Manilo, kie

Kavaliro Garfield aliĝis al ni post saluto al Ŝia Reĝina Moŝto Elizabeth II,

tiam komencanta rondiron de Aŭstralio. Mi menciis al la Ministro, kiu

vigle priskribis sian renkonton kun la Reĝino, ke kvankam mi jam servis

la Kronon dum tridek jaroj, mi neniam havis la honoron renkonti la mon-

arkon. Mi opiniis ke multaj el niaj diplomatoj estas en la sama situacio—

reprezentante ŝin eksterlande dum ŝi ricevas politikistojn en Aŭstralio.

Mi proponis, duonŝerce, ke Ŝia Moŝto degnu sendi mesaĝon al siaj fidelaj

servistoj eksterlande, kaj en Antarkto. Kavaliro Garfield tuj kaptis la

ideon kaj proponis al la Ĉefministro ke oni plenumu la proponon. Ŝia

Reĝina Moŝto kompleze sendis al ni afablan dankmesaĝon antaŭ ol foriri

el Aŭstralio.

Kavaliro Garfield havis konferencon kun la ĵurnalistoj de Manila, unu

el kiuj estis espriminta dubojn ĉu Aŭstralio tute ĉesigis la antaŭan poli-

tikon de “Aŭstralio por la Blankuloj”. La Ministro deklaris ke la politiko

jam estas ŝanĝita—ekzemple, ĵurnalisto el Azia lando, kiu edziĝis kun

Aŭstralianino, aŭtomate akceptiĝis kiel konstanta enloĝanto kaj povus

fariĝi ŝtatano. Kavaliro Garfield sigelis sian amikecon kun la ĵurnalistoj

per glaso da viskio.

Li havis konversaciojn ankaŭ kun la Prezidento de Filipinoj kaj

superaj Ministroj pri temoj kiaj Nord-Borneo kaj la sendependeco de

Malajzio. Kaj li partoprenis en la Komisiono, kiu laŭplane akceptis

Aŭstralion kiel regionan membron. Sed restis libera vespero, kaj la Min-

istro demandis kia distraĵo estas havebla en Manila. Ni kondukis lin al

ludo de Jai-Alai, fulmorapida pilkoludo, pri kiu estis tre vigla vetado per

totalizatoraj maŝinoj. Kavaliro Garfield, kiu neniam antaŭe vidis ludon de

Jai-Alai, rigardis unu-du partiojn, sed rifuzis investi eĉ la minimumon,

kvin pesojn. Sed subite li diris, ke li ŝatus veti je specifa ludanto, kiu fakte venkis. Kavaliro Garfield poste klarigis ke li observadis dum jaroj la konduton de ĵurioj. Observante la grupon de la ludantoj, li ekrimarkis ke ĉi

tiu viro ŝajne estas la centro de priatento inter la ludantoj, kvazaŭ estus

speciala vespero por li. Kiam ni enketis, ni eltrovis ke estas ja speciala

okazo—estas la naskiĝtago de tiu ludanto!

Kavaliro Paul Hasluck, pionira diplomato kiu fariĝis Ministro pri

Eksterlandaj Aferoj, klopodis reorganizi la programadon de Aŭstralia

37

ekonomia helpo. Li insistis ke proponoj celantaj la provizon de financaj

rimedoj por helpo donu la historion de antaŭaj programoj por la koncerna

lando, kaj ankaŭ montru la ampleksan fonon de la projekto. Li instrukciis

ke Aŭstralio koncentru sin je vere signifaj programoj por la ekonomia

evoluo kaj ne frivole elspezetu monon per multaj, politike motivitaj, mal-

grandaj donacoj. En Novembro 1964 li partoprenis en kunveno de la Kon-

sulta Komitato de la Plano de Kolombo (Helpo por Sud- kaj Sudorient-

Azio) en la Domo Lancaster en Londono. Li apenaŭ eniris la konstruaĵon

kiam lian atenton kaptis Fraŭlino Tashi Dorji, la ĉarma reprezentanto de

Butano, kiu deziris danki lin pro la helpo kiun Aŭstralio jam donis al ŝia

lando. Kaj baldaŭ poste Aŭstralio konsentis provizi pli da kamionoj por

uzado sur la vojoj de Butano.

En 1976 la ministro pri Eksterlandaj Aferoj en la Laborpartia Regis-

taro, Don Willesee de Okcident-Aŭstralio, estris la Aŭstralian delegitaron

dum parto de la unua aferkunsido de la Dua Konferenco de Unuiĝintaj

Nacioj pri la Juro de la Maro en Karakaso, la ĉefurbo de Venezuelo. La

Ministro estis gastiganto en akceptofesto por delegitoj, la sekretariato, kaj politikaj ĉefoj de Venezuelo. La delegitaro ornamis la salonon per flagoj

Aŭstraliaj kaj mimoso (simila al akacio, nia nacia floro), sed kiam li vidis

la bufedon, nebulo ombris la vizaĝon de S-ro Willesee. Alte sur la tablo

estis grandega blanka cigno, modelita el margarino. Al ŝtatano de Okci-

dent-Aŭstralio tio estis nacia insulto, ĉar la emblemo de tiu federacia ŝtato estas nigra cigno. La ambasadoro ne povis ŝanĝi tiun brilan blankan bir-don, sed mi promesis ke en la venonta bankedo ĉiuj cignoj estos nigraj.

Diversaj projektoj por muldo de gipsaj cignoj fiaskis, sed unu tagon, viz-

itante Karakasan vitrofabrikon, mi ekvidis metiiston kiu faras cignon per

blovtubo. Mi persvadis lin fabriki dekduon da nigraj cignetoj, kiuj ornamis

la tablon en bankedo kaj estis poste donacitaj al la sinjorinoj.

Kavaliro Hubert Opperman, profesia ciklisto, komercisto kaj Minis-

tro, unue pri Ŝipnavigado kaj Transporto, poste pri Enmigrado, eniris

novan karieron en 1967, kiel Aŭstralia Alta Komisiito en Malto. Survoje

al Valleta, Opĉjo decidis viziti Belgion, kie mi estis Ambasadoro. Mi

aranĝis lunĉon kie li renkontis denove Hector Martin kaj aliajn antaŭajn

kontraŭulojn en la Tour de France (Rondciklado de Francio). Li povis kom-

pari spertojn kun siaj amikoj per miksaĵo de la Angla kaj la Franca, kaj

oni faris fotojn de Opperman kaj Martin interŝanĝantaj donacojn kaj sin

reciproke kisantaj laŭ ambaŭ vangoj. Opĉjo sendis ekzemplerojn de kelkaj

fotoj al la ambasado, subskribitajn “kun la permeso de la ambasadoro”.

38

---

diplomataj vizitoj

La plej severa provado je kiu ajn diplomato estas la organizo de vizito de

la Ŝtatestro, Ĉefministro, aŭ Ministro pri Eksterlandaj Aferoj.

Fruaj Aŭstraliaj diplomatoj fariĝis promocieblaj se ili povis transvivi

la provegon prizorgi la Ministron pri Eksterlandaj Aferoj, D-ron H.V.

Evatt, pri kiu oni faris detalajn batalplanojn, inkluzive “kostumprovlu-

dojn” kun ŝoforoj en uniformo. Vizito al Nov-Jorko sukcesis senprobleme

ĝis la lasta mateno, kiam ĵurnalisto de la ĵurnalo New York Times, Thomas Hamilton, venis al la hotelo. Li petis permeson alparoli la Ministron pri

artikolo kiun li deziris eldoni, bazitan sur intervujo kun Evatt. Mi informis Hamilton ke Evatt estis doninta striktajn instrukciojn ke oni

nepre ne lin ĝenu; ankaŭ li estis ukazinta ke Hamilton ne rajtu eldoni

artikolon sen antaŭe vidi lin por kontrolo. Do Hamilton foriris iomete

ofendite. Tamen, kiam la Ministro estis jam sur la ŝipo, preta foriri, li

decidis ke la artikolo de Hamilton povus esti bona reklamo. Rimarkante

la polican eskorton, kiu ankoraŭ restis sur la kajo, li sendis min konvoje,

kun ĉiuj sirenoj laŭtege avertantaj, al la Oficejo de la New York Times. Oni informis min ke Hamilton ne estas en la konstruaĵo, sed, precize dum mi

foriris timante la koleron de la Ministro, alvenis Tom. “Venu kun mi”, mi

diris, kuntirante lin, “mi klarigos survoje”. Tion mi faris, dum la policaj

motorciklistoj plugis por ni vojon al la ŝipo. Tiel Hamilton povis eldoni

sian artikolon, en kiu li aldonis laŭdojn de la Ministro al siaj helpantoj en Nov-Jorko, inter ili Ralph Harry, heroo de la Milito en Nov-Gvineo.

Kiam John Curtin, la Ĉefministro, vizitis Otavon ni havis plenan pro-

gramon. Oni invitis lin alparoli la Ĉambron de Deputitoj kaj li devis kapti

la trajnon tuj poste. La Aŭstraliaj ĵurnalistoj kiuj lin akompanis deziris la tekston de la parolado, sed Curtin havis nur resumon. Feliĉige mi povis

aranĝi ricevi kopion de la paĝoj tajpitaj laŭ la stenografiaj notoj, unu

paĝon post alia, kiam la raportistoj elvenis el la Ĉambro. Mi havis respon-

decon kontroli kaj aprobi la tekston kiel korektan. Historiistoj eble obser-

vos ke la frazoj de Curtin en Otavo estis malpli longaj ol normale.

Kiam Ĉefministro Ben Chifley iris al Vaŝingtono post la Dua Mond-

milito por intertrakti kun la Usonanoj pri finaranĝoj de la kontoj de

39

Prunto-Luo ( Lend-Lease), oni invitis lin loĝi en la Blanka Domo. Li instrukciis la Ambasadoron klarigi al Prezidento Truman ke en Londono

li ne loĝis en la Palaco Buckingham, kaj ke li preferus loĝi en la Domo

Blair, la oficiala rezidejo disponigebla de la Usona registaro, trans la Ave-

nuo Pensilvanio. La intertraktado bone sukcesis. La Aŭstralia registaro

pagis nur kelkajn milionojn da dolaroj por helpi pri la konstruado de la

ambasadejo de Usono en Kanbero kaj por starigi kelkajn stipendiojn Ful-

bright por Aŭstraliaj kaj Usonaj vizitinter-ŝanĝoj. Nia ambasado devis

transdoni la ĉekon al la Ŝtatdepartemento. Ĉar la ĉeko sola ŝajnis iom

nuda, mi metis ĝin en monujon faritan el kanguruledo.

La programo de Ŝtataj Vizitoj devas esti, super ĉio, antaŭvidebla kaj

horloĝe regula. Surprizoj devas esti malpermesitaj. Okaze de unu reĝina

rondiro en Aŭstralio, dum bankedo kie ĉeestis Ŝia Reĝina Moŝto, la lumoj

subite estingiĝis. Dum kelkaj momentoj la sekurecistoj maltrankvilegiĝis.

Poste la ĉefkuiristoj eniris la bankedejon kun flamanta pudingo…

Dum vizitoj de ŝtatestroj la gasto kutime havas unu liberan tagon por

vidi lokon kiu estas speciale interesa, kun minimumo da ceremonio. Kiam

la Registaro de la Federacia Respubliko Germanio planis viziton de Eliz-

abeth II de Britio, la Germana ambasado en Londono demandis al la

instancoj en la Palaco kion Ŝia Reĝina Moŝto dezirus vidi dum sia “ripoz-

tago”. La Reĝino respondis ke ŝi ŝatus viziti Marbach. La urbeto Marbach

pri kiu ŝi pensis estis en la ŝtato Baden Wurttemberg. Tie situas bonega

bredejo de Arabaj ĉevaloj, administrata de la ŝtato kaj bone konata de ĉiuj

ĉevalamantoj. Marbach festis en 1973 la 200-an datrevenon de la starigo

de la Landesgestüt. La ambasado en Londono, tamen, aŭ ne sciis pri la

bredejo aŭ ne menciis ĝin en sia raporto. La organizantoj en la Ministerio

de Eksterlandaj Aferoj en Bonno supozis ke la Reĝino deziras viziti alian

Marbach, urbon apud Stuttgart kie la poeto Schiller naskiĝis, kaj tio estis

bonorde inkluzivita en la programo. Kiam alvenis la grava tago, la aŭtori-

tatuloj de Marbach fiere montris al sia eminenta gasto la domon kie loĝis

Schiller, muzeon dediĉitan al liaj verkoj, kaj aliajn memorindaĵojn. Post

iom da tempo la Reĝino malkvietiĝis. “Ĉi tio estas tre interesa”, ŝi diris al ataŝeo, “sed kie estas la ĉevaloj?”

En 1965 Ŝia Reĝina Moŝto Elizabeth II faris viziton al Belgio. La viz-

ito rilatis la Unuigitan Regnon kaj la Brita Ambasado ĉefe respondecis,

sed la ambasadoroj de la Komunregnaro, kiuj estigos akceptofeston, kaj

kiuj estos en la reĝina “sekvantaro”, estis membroj de la organiza komi-

40

!(images/000002.png)

tato. La Brita ministro kiu prezidis en la komitato estis tre sperta pri

reĝaj vizitoj. Li antaŭvidis ĉiun paŝon kaj ĉiun momenton. Se Ŝia Reĝina

Moŝto venos de la dua ĝis la tera etaĝo, li anticipis eventualan malfunk-

cion de la lifto kaj ukazis ke ŝi malsupreniru laŭ la ŝtuparo. Kiam mi pro-

ponis provizi Aŭstralian ŝaŭmvinon por la festo, la vizitspertulo insistis

ke estu ankaŭ “vera” Franca ĉampano sur unu tablo, por la okazo se even-

tuale la gastoj ne ŝatos kolonian ŝaŭmaĵon. Fakte, ĉiu guto de la Aŭstralia

seka vino estis trinkita, dum plejparte la boteloj de la Anglo restis fermi-

taj.

Dum vizito al Irano en 1976, Henry Kissinger la Ŝtatsekretario de

Usono, kiu interesiĝis pri arto kaj arkeologio, trovis ke lia itinero inkluz-

ivas, pro persona propono de la Ŝaho, viziton al fabriko de kaviaro en

Bandar Pahlevi apud la Kaspio. (Proksime al Bandar Pahlevi Lordo Slim,

la Brita generalo, inspektis kontingenton de la Brita armeo kies soldatoj

plendis ke la marmelado havas fiŝguston!) Kissinger ne volis ofendi la

Ŝtatestron rifuzante viziti la fabrikon, sed li diris al sia ambasadoro, Rich-ard Helms, ke li ne deziras rigardi la senintestigon de sturgoj. Bedaŭrinde

la ambasadoro malsukcesis pri sia tasko kaj Kissinger devis rigardi la for-

prenon de pluraj frajoj antaŭ ol gustumi la kaviaron kun vodko.

Foje Andrew Peacock, Aŭstralia Ministro pri Eksterlandaj Aferoj,

invitis Kissinger viziti Aŭstralion. Kissinger diris ke li tre ŝatus tion fari.

Lia edzino, Nancy, tre ĝuis viziton en la Internacia Jaro de virinoj.

Bedaŭrinde, tamen, estis neniuj problemoj inter Aŭstralio kaj Usono kiuj

tiom bezonas diskutadon ke vizito de Kissinger necesus. Peacock sugestis

ke Kissinger venu neformale al Kanbero survoje al iu alia loko. “Sed”,

respondis Kissinger, “ankaŭ je la suda poluso mi ne havas negocon”.

Unu el la plej mallongaj ŝtatvizitoj priraportitaj estis halto farita de

Georges Pompidou de Francio en Darvino en norda Aŭstralio. La aviadilo

de Pompidou devis surteriĝi en la fruaj horoj de la mateno, por replenigi

siajn benzinujojn survoje al la Atolo Mururoa, kie okazos Franca nuklea

provo. La Franca ambasadoro en Kanbero demandis al la Departemento

Pri Eksterlandaj Aferoj ĉu eblos malinsisti pri la reguloj de kvaranteno,

tiel ke Pompidou povu resti sur la aviadilo. Se oni devigus lin vesti sin kaj eliri el la aeroplano dum ĝi estas ŝprucigata per insekticido la ambasadoro

devus ĉeesti, kaj tio certe ne altigus lian reputacion. Reprezentante la

Departementon mi klarigis al la Ambasadoro ke la regularo estas tre

42

strikta pro la minaco de afta febro kaj aliaj plagoj kontraŭ la Aŭstralia

paŝtindustrio, sed mi promesis serĉi elirvojon. Mi proponis al la kvaran-

tenaj instancoj ke Pompidou estu sigelita interne de sia aviadilkajuto. La

oficistoj de la kvaranteno tiam povos ŝprucigi ekstere laŭplezure. Studinte

diagramon de la aviadilo, oni konstatis ke mia plano estas farebla. Oni

observis la regulojn, Pompidou dormadis, neperturbate, kaj la kariero de

la ambasadoro, kiu ne bezonis vojaĝi al Darvino, estis savita.

La Diplomataro estis ĉiam invitata renkonti vizitantajn ŝtatestrojn.

Kiam Prezidento Jonas de Aŭstrio venis al Bonno ĉirkaŭ 1974, okazis la

kutima akcepta festo, kaj kiel Ambasadoro de Aŭstralio mi viciĝis kun

miaj kolegoj por premi la prezidentan manon kaj diri kelkajn vortojn.

Kiam alvenis mia vico miaj kolegoj surpriziĝis. Anstataŭ la atenditajn du-

tri frazojn, mi kaj Jonas komencis viglan konversacion. Estis konjektado

pri la temo—ĉu rifuĝantoj? Komerco? Poste mi rivelis la sekreton. Ni paro-

ladis en Esperanto, la internacia lingvo, de kiu la Prezidento estis forta

subtenanto, pri la frato de la Prezidento, kiun mi jam renkontis en Vieno.

La klasika rakonto pri vizito de Ŝtatestro rilatas al Jan Masaryk,

Prezidento de Ĉeĥoslovakio antaŭ la Dua Mondmilito. Vizitante Parizon

Masaryk rimarkis ke la ĉeĥa ambasadoro tie estas tre maldika kaj

aspektas malsana. Li demandis al la ambasadoro la kialon. Ĉi tiu klarigis

ke li devas ĉeesti, ĉiun vesperon, diplomatian bankedon kaj, ĉar la Francaj

virinoj estas tiel babilemaj, li neniam sukcesas ion manĝi.

“Ho”, diris Masaryk, “mi estis mem ambasadoro. Mi komprenas vian

problemon kaj kiel ĝin solvi. En la estonteco, kiam vi sidiĝas por la bankedo, demandu tuj al la sinjorino dekstre ĉu ŝi estas edzino. Se ŝi neas,

demandu al ŝi ĉu ŝi havas infanojn. Certe ŝi ne daŭrigos la konversacion

kaj vi povos vin turni al via maldekstra najbarino. Demandu al ŝi same ĉu

ŝi estas edzino. Se ŝi jesas, demandu ĉu ŝi havas infanojn. Se ŝi jesas den-

ove, vi devas demandi kiu estas la patro. Tio estos la fino de tiu konversa-

cio. Fine parolu al la virino trans la tablo. Se ŝi estas edzino kaj se ŝi ne havas infanojn, vi demandos kiel ŝi evitas gravediĝon. Tio finos tiun

interparoladon kaj vi povos senĝene ĝissate manĝi kaj trinki.

Post kelkaj monatoj Masaryk reiris al Parizo kaj trovis la ambasa-

doron same maldika kaj malsaneca. “Kara kolego”, diris la ministro, “Ĉu

vi ne sekvis la konsilon kiun mi donis al vi, dum mia antaŭa vizito, pri kiel konduti je la bankedoj?”

“Jes, Ministra Moŝto, mi faris precize tion kion vi konsilis. Sed

ankoraŭ mi ne sukcesas manĝi. La sekvan bankedon mi demandis tuj al

43

la sinjorino dekstre ĉu ŝi estas edzino. Kiam ŝi neis, mi demandis ĉu ŝi

havas infanojn. Tiam dum dudek minutoj ŝi rakontis al mi ĉiujn detalojn

pri la sano de sia filo kaj pri la esperoj kiujn ŝi havas rilate la filineton.

Fine mi sukcesis interrompi la konversacion kaj turnis min al mia mal-

dekstra najbarino. Ŝi estis edzino. Mi demandis ĉu ŝi havas infanojn. Ŝi

jesis. Mi persistis: “Kiu estas la patro?” “Ha, sinjoro, mi ne kredis ke vi

scias mian sekreton”, ŝi diris, kaj dum duonhoro ŝi rakontis kiel ŝi konatiĝis kun la patro de siaj infanoj, kaj la tutan historion de siaj ama-feroj. Fine malesperante mi rompis la konversacion, sed bela sinjorino

trans la tablo deziris paroli. Mi demandis ĉu ŝi estas edzino. Ŝi estis. “Ĉu

vi havas infanojn?” mi persistis. Ne, ŝi ne havas infanojn. “Kiel vi evitas

la gravediĝon?” mi demandis. “Ha, sinjoro”, ŝi respondis, “Mi rimarkas, ke

la bankedo finiĝas. Ni iru kune sur la terason, kaj mi informos vin pri mia

metodo”. Denove mi estis nenion manĝinta.

Tiam Masaryk manbatis sian frunton. “Kara kolego, senkulpigu min.

Kiam mi vin konsilis mi tute forgesis ke mi estis ambasadoro ne en Parizo

sed en Londono”.

44

---

aŭstralianoj eksterlande

Unu el la plej gravaj devoj de diplomato estas prizorgi la ŝtatanojn de sia

propra lando kiuj loĝas en tiu lando aŭ kiuj vizitas ĝin, por helpi ilin rilate iliajn laŭleĝajn entreprenojn kaj por doni helpan manon se ili havas malfacilaĵojn.

Dum la Dua Mondmilito, multaj pilotoj de la Aŭstralia Reĝa Flu-

garmeo, deĵorantaj en Kanado por la Komunregnara Trejnada Plano, edz-

iĝis kun surlokaj fraŭlinoj. Poste ili foriris al Eŭropo por militado kaj fine hejmen. Neeviteble ili petis al la Altkomisiitejo en Otavo aranĝi por iliaj

edzinoj transporton al Aŭstralio. Ne estis pasaĝerŝipoj dum la Milito, kaj

nur malofte kajutoj disponiĝis sur ŝarĝoŝipoj aŭ provizŝipoj en la marar-

meo. Antaŭinformo pri tiaj eblecoj kutime venis nur tre baldaŭ antaŭe,

kaj por esti preta mi tenis ĉiam ĝisdatan sliparon de la edzinoj, listantan

esencajn detalojn, ekzemple la aĝon de la bebo, aŭ la stadion de gravedeco.

Ĉi tiu informaĵo estis esencega, ĉar kelkaj ŝipkapitanoj estis superstiĉaj

pri la enŝipiĝo kiel pasaĝeroj de virinoj pli ol, ni diru, sep monatojn

gravedaj.

Kelkaj aviadistoj, super ĉio post longa disiĝo, uzis ĉiajn argumentojn

klopodante akiri prioritaton por siaj edzinoj. Unu piloto klarigis ke li

fianĉiĝis kun fraŭlino en Winnipeg. Oni alpostenigis lin antaŭ ol li povis

edziĝi, kaj bebo devos naskiĝi post kelkaj semajnoj. Neniu transportilo

estis havebla. Fine la malpaciencega aviadisto demandis ĉu, por ke la bebo

havu nomon, oni povus aranĝi prokuran geedziĝon. Al la altkomisiitejo

informiĝis ke tion oni ne povas fari laŭ Kanadaj leĝoj, sed nia ambasado

en Vaŝingtono informis nin ke prokura geedziĝo povus esti aranĝita en

Norda Dakoto. Tial oni rapidege sendis dokumentojn el Kanbero, kaj mi

skribis al la fraŭlino en Winnipeg, informante ŝin pri la aranĝoj jam fari-

taj, kaj petante ke ŝi konfirmu ke ŝi povos vojaĝi al Norda Dakoto antaŭ

la dato kiam ŝi anticipas la naskon. Estis neniu respondo, kaj mi

ekkomencis timi, ĉar la naŭa monato rapide alproksimiĝis, sed la fraŭlino

neatendite alvenis al nia oficejo en Otavo. Ŝi estis alloga kaj sveltega vir-

ino, kaj ŝi demandis, indigne: “El kie venis ĉi tiu onidiro ke mi estas

graveda?”

45

Fine de Aprilo 1945 ni havis bonfortunon. Aviadilportanta ŝipo, kiu

foriros el Nov-Jorko, povos transporti 39 edzinojn. Jen nia ŝanco. Mi

sendis telegramojn al Vankuvero, Edmonton, Calgary, Winnipeg, Toronto

kaj al orienta Kanado, vokante ĉiujn edzinojn kuniĝi en Montrealo, lun-

don la 7-an de majo. Tie Domo Stanley, hoteleto por la edzinoj de soldatoj,

bone ekipita per infanlitetoj, ludiloj, bebĉaretoj kaj vestlavejo, estis pre-

parita por batalo. La 6-an de majo mi iris al Montrealo kun du suboficiroj,

Ern Ryland kaj Vilĉjo Pamphilon, el la Aŭstralia Aerarmea Misio en

Otavo.

Mi estis renkontanta kontingenton da edzinoj en la stacidomo kiam

aŭtomobiloj komencis hupi per siaj kornoj, sonoriloj tintegis, homoj kri-

adis, kaj la sonorilego de la Preĝejo Notre Dame eksonoris. La informa-

gentejo Asociata Gazetaro ĵus anoncis la kapitulacon de Germanio en

Rheims. Mi apenaŭ havis sufiĉan tempon intertrakti kun la Usona Kon-

sulejo kaj Migra Servo de Kanado pograndan vizon por mia haremo, kiam

ĉio, ĉio fermiĝis por la festado. Per la helpo de la Ruĝa Kruco, ni kunpelis

ĉiujn niajn edzinojn al Domo Stanley, kun ĉirkaŭ 100 eroj da pakaĵaro. Mi

instrukciis ilin havi bonan tutnoktan dormon.

Ĉirkaŭ la unua horo la telefono sonoris. Ĉu mi respondecas pri grupo

da junaj virinoj ĉe Domo Stanley? Ĉu mi komprenas ke tri el tiuj virinoj

nun estas en policejo, ebriaj kaj tumultemaj? Ĉar mi respondecas pri ili,

ĉu mi bonvolos veni preni ilin? Mi klarigis ke ĉi tiuj estas edzinoj de

Aŭstraliaj militherooj, kaj mi nur eskortas ilin al Nov-Jorko. Mi promesis

veni kiel eble plej baldaŭ. Estis ridado je la alia ekstremaĵo de la telefon-

lineo. Miaj kolegoj de la Aerarmeo, kiuj komplotis por trompi min, ĝuadis

mian malkomforton.

La postan matenon ni malfacile atingis la stacidomon tra la festanta

homamaso, sed la vojaĝo al Nov-Jorko sukcesis glate. Tie, salutinte, oni

informis nin ke la Usonaj dokistoj strikas, ke ni ne povos enŝipiĝi kaj ke

ni devos loĝi en hotelo. Miaj edzinoj ne tre ĉagreniĝis. Multaj neniam

antaŭe vidis Nov-Jorkon kaj ili firme intencis ekspluati la okazon. Sed mi

havis problemon lui dek unu bebĉaretojn de nekredanta butikisto. Post tri

tagoj, kiam la edzinoj foriris al la enŝipejo, ili kunigis la manojn ĉirkaŭ mi por kanti “Li estas ja bonegulo” kaj prezentis al mi komune subskribitan

salutkarton. Ĝi bildigis ŝipon, kaj deziris por mi “Oceanon da Feliĉeco”.

Aŭstraliaj diplomatoj partoprenantaj en la laboro de Unuiĝintaj

Nacioj kelkfoje havis neatenditajn aventurojn. La oficejo de la Aŭstralia

Delegitaro situis en la 45-a etaĝo de la Konstruaĵo “Imperia Ŝtato”

46

( Empire State). Ni havis ravan vidon de la insulo Manhattan, kaj aro da rapidaj liftoj funkciis glate, kvankam de tempo al tempo okazis striko de

la liftoŝoforoj. Tiam oni devis fermi la oficejon, ĉar estis neeble grimpi

supren tra 45 etaĝoj. Ĝis la fino de la striko ni ĉiuj havis libertempon.

Unufoje du delegitoj el Kanbero, dum butikumado en la urbo, trovis

novan ludilon, kaj ambaŭ aĉetis po unu por siaj infanoj. La ludilo estis

“Kirlulo”, speco de metala spiralo kiu “marŝas” malsupren sur la ŝtuparo

se oni donas helpan ekpuŝon. La du patroj decidis provi la ludilon sur la

savŝtuparo de la konstruaĵo. La Kirlulo funkciis bonege, kaj ili ludis kon-

tente dum iom da tempo. Sed, kiam ili penis reeniri la oficejon de la dele-

gitaro, ili trovis ke la pordoj de la ŝtuparŝakto malfermeblas nur de

ekstere kaj ne havas klinkojn. Ankaŭ la ŝakto estis sonizolita. La delegitoj

havis nur unu vojon—marŝi malsupren tra 45 etaĝoj, portante siajn

“kirlulojn”.

Diplomataj misioj ankaŭ devas prizorgi estontajn Aŭstraliajn ŝta-

tanojn. En Ĝenevo en la 50aj jaroj la Konstanta Delegitaro ĉe la Eŭropa

sidejo de Unuiĝintaj Nacioj partoprenis en la laborado de Interregistara

Komitato por Eŭropa Migrado. Kiel Ĝeneral-Konsulo mi ankaŭ adminis-

tris programon de migrado al Aŭstralio. Iu Maltano petis helpon de la

Konsulejo migri al Aŭstralio. Li estis la Malta Ministro pri Elmigrado.

Tiutempe Aŭstralio havis preferon por lertaj metiistoj, tial la Ministro

sugestis ke ni registru lin kiel “cabinetmaker” (kabinetisto), kio en la

Angla lingvo signifas “meblisto”.

Inter la plej utilaj migrantoj kiujn ni sendis al Aŭstralio el Svislando

en tiuj jaroj estis grupo da kuiristoj, por deĵori en la kuirejoj de la Vilaĝo por la Olimpiaj Ludoj en Heidelberg (kvartalo de Melburno) en 1956.

Kutime la Svisa registaro kondutas same alergiece rilate la elmigron de

bonaj ĉefkuiristoj kiel bredistoj de merinaj ŝafoj en Aŭstralio rilate la

eksportadon de virmerinoj. Sed la Ĝeneral-Konsulejo sukcesis intertrakti

interkonsenton specialan por la Olimpiaj Ludoj. Aŭstralia hotelisto venis

al Ĝenevo por fari la elekton. La vilaĝaj kuirejoj funkciis bonege, kaj post

la Ludoj la plejmulto de la kuiristoj ekloĝis daŭre en Aŭstralio.

Mallonge antaŭ la Ludoj oni transsendis min al Singapuro por tie esti

Aŭstralia Komisiito. Unu el miaj fruaj taskoj estis rekruti skipon da

kuiristoj por prepari Malajan manĝaĵon en la Olimpia Vilaĝo. Mia kolego

Tom Critchley, la Komisiito en Kuala Lumpur (la ĉefurbo de Malajzio)

estis instrukciita helpi min pri la organizado. Mi petis ke la Olimpika

Komitato de Singapuro proponu kelkajn personojn. Tom petis al la

47

!(images/000006.png)

Ĉefministro de Malajzio, Tunku Abdul Rahman, kiu nomumis sian prefer-

atan kuiriston, virinon, por estri la skipon. Tio kreis problemon, ĉar miaj

kuiristoj rifuzis servi sub iu ajn virino. Post du konferencoj sensolvaj en

mia oficejo, ni sekvis la nuran eblan vojon kaj petis al la kuiristino de la

Tunku elekti siajn proprajn kunkuiristojn!

Facila transiro trans landlimojn estas simbolo de ĉiu libereco. Ernest

Bevin, Ministro pri Eksterlandaj Aferoj de Britio, kiam oni petis ke li

resumu sian eksterlandan politikon, respondis ke ĝi estas: povi iri al la

Stacidomo Viktoria, kaj aĉeti bileton por vojaĝi kien ajn li deziras, sen

pasporto. George Bidault de Francio priskribis landlimojn kiel “les cica-

trices de l’Europe” (la cikatroj de Eŭropo).

Ambasadoroj devas gastigi kaj kuraĝigi multajn eminentajn sportis-

tojn el siaj landoj. Kiel Aŭstralia Ambasadoro al la Federacia Respubliko

Germanio mi havis plezuron bonvenigi la Aŭstralian teamon al la Olim-

piaj Ludoj en Munkeno en 1972. Mi memorigis la atletojn pri la respondo

donita de la Romia historiisto Plutarch kiam oni lin demandis ĉu li estus

prefere Aĥilo la militisto aŭ Homero la poeto. Plutarch reciprokis per la

demando: “Ĉu vi preferus esti venkinto en la Olimpiaj Ludoj aŭ la anon-

canto de la rezultoj?”

Ambasadoj kaj aliaj eksterlandaj misioj prizorgas larĝan gamon da

Aŭstraliaj vizitantaj oficistoj. En Ĝenevo la delegitaroj al la Internacia

Labor-Oficejo inkluzivis ne nur oficistojn de la registaro sed ankaŭ rep-

rezentantojn de sindikatoj kaj de organizoj de labordonantoj. Ofte tio estis

ilia ununura alilanda misio kaj ili penis pleje ĝui sian sperton, kelkfoje

venigante kun si siajn edzinojn. La membroj de unu grupo, je vespero,

kiam ne okazis kunveno, petis ke oni konduku ilin al kazino, tiam novaĵo

por la plimulto de Aŭstralianoj. Estis tro malfrue por transiri en Francion,

kie estis iuj bone konataj kazinoj en proksimaj urbetoj. Mi klarigis ke la

kazino de Ĝenevo estas iom malekscita, ĉar laŭ la Svisa konstitucio vetoj

limiĝas al 2 frankoj. Tiu regulo havis la celon malstimuli la ŝtatanojn de

Svislando, por ke ili ne forvetu sian malfacile gajnitan monon. Tamen la

delegitoj unuanime deziregis rigardi kazinon, kaj decidis ke ili provos tiun

de Ĝenevo. Do, ni eniris kaj aĉetis kelkajn ĵetonojn, kaj mi montris al ili,

antaŭ la tagmanĝo, tablon de “boule”, simpla formo de ruleto. “Kiel oni

ludas?” oni demandis. “Nur metu ĵetonon sur vian preferatan numeron,

aŭ sur grupon, aŭ sur la ruĝon aŭ la nigron”, mi klarigis. Mi metis ĵetonon

49

sur unuopan numeron, ĝuste kiam vetado finiĝis per la krio: “Rien ne va

plus” (nenio plu iras). La pilketo haltis apud mia numero. “Tiel oni ludas,”

mi diris. Eĉ pro dufranka veto mia profito sufiĉis por pagi la koston de la

tagmanĝo kaj mi povis ripozi sur miaj laŭroj!

La starigo de Unuiĝintaj Nacioj post kongreso en San-Francisko en

1945 inaŭguris novan specon de diplomatio… la diplomation de oratorado,

enkonduko de rezolucioj, kaj intertraktado malantaŭ la kulisoj en la kori-

doroj. Okazis ankaŭ florado de internacia humuro.

Multaj el la poemoj ne estas tradukeblaj sed kelkaj blagoj estas uni-

versale kompreneblaj. Ekzemple la *Manlibro por Delegitoj al U.N. *, kiu publikiĝis en Nov-Jorko. Ĝi citis serion de kliŝoj kun traduko:

Interkonsento estas anticipebla

(Okazis grava kverelo malantaŭ la kulisoj)

Mi parolos mallonge, Sinjoro Prezidanto

(Li estas ekkomencanta 40-minutan paroladon)

Mia kolego montris sian kutiman prudenton

(Li same opinias kiel la antaŭa parolinto)

Mi estas preta konfidi respondecon al li

(Ĉiuj liaj paroladoj estas verkitaj por li)

Persono kun vasta sperto

(Ŝi partoprenis en du sesioj de la Ĝenerala Asembleo)

Mi ne deziras obstrukci la laboron de la komitato

(Precize tion li intencas fari)

Mi ne fidas al proceduraj manovroj

(Li estas surscenigonta aĉegan manovron)

Mi bedaŭras ke mi devas malkonsenti kun mia eminenta kolego

(Tiu damnita stultulo!)

Ĉi tio estas adekvata solvo de la problemo

(Do, tio estas balaita sub la tapiŝon ĝis venonta jaro)

Mi devas konsulti mian registaron

(Li ekkomprenis ke li estas erare en tiu komitato)

Ni estu sinceraj, malkaŝemaj

(Li estas iun perfidonta)

Ni starigu senpartian subkomitaton

(en kiu miaj amikoj povos sidi)

50

---

Saĝa, kompetenta kaj senpartia prezidanto

(Li ĉiam subtenis nian partion)

Dum bankedo organizita je la fino de la Kvara Konsulta Kunveno por

la Antarkta Traktato en Santiago en 1966, kiu verkis interkonsentitajn

rimedojn por la protektado de Antarktaj fokoj, mi aŭtoris kelkajn trafajn

versojn Angle. Interpretistoj kiuj partoprenis la bankedon fulmorapide

tradukis miajn versojn en la Hispanan, la Francan kaj la Rusan, kaj oni

eldonis oficialan dokumenton. Oni defiis min Esperantigi ilin. Tion mi

faris kaj la traduko aperis en Brazila Esperanto-gazeto. En 1972 la Angla

teksto estis denove eldonita kiel dokumento en Londono en la Konferenco

pri la Konservado de Antarktaj Fokoj post solena deklamo je noktomezo

post la parafo de la teksto de la Konvencio. La poemo kaj ties historio

ankaŭ publikiĝis en la Bulteno de SCAR, la Scienca Komitato pri Antarkta Enketado. Jen mia poemo:

ALVOKO POR LA FOKO

Antarktikaj Faŭno kaj Flaŭro

En la frosta suda maro

La balen’ per buŝostaro

Kribras la planktonan stokon

Sed kiu ŝatus manĝi fokon?

Langusteto tre bongusta

Estas por la fiŝ’ ŝton’ rusta.

Li suferus eble mokon

Sed kiu ĉasus belan fokon?

En sistem’ ekologia

Al fiŝo venas sorto ĝia

Aĉa skuo raŭkas vokon -

Neniu ne amas la fokon!

Pingven’ bezonas protektadon

Ĝi ne ŝatas inspektadon

Sed necesas bona roko

Por la fel- (aŭ Rossi) foko!

51

---

En kunvenoj pri logistiko

Venas maso da statistiko

Hundoj, sledoj havas lokon

Sed ne forgesu la fokon.

Sendadu fulme radiaĵojn

Ĉiuhore tra staciojn

Informaĵon samepokan

Tamen ne ĝenu etan fokon!

En turist-ekspedicioj

Ne estu tro da ambicioj

Ni manĝu bovon, porkon, kokon

Sed ne la povran etan fokon.

Estu foko ĉiuspeca

Sekur’, trankvila kaj soleca

Atentu mian finalvokon:

**Ne estu malamiko de la foko! **

En 1976 la Ambasadoro de la Federacia Respubliko Germanio ĉe Unu-

iĝintaj Nacioj, Barono Rüdiger Von Wechmar, membro de la Ordeno por

Kontraŭbatali Aĉan Seriozecon, dissendis burleskan projekton de rezolu-

cio proponanta komitaton por verki “Interkontrakton pri la limigo kaj

parta forigo de sociaj eventoj, lunĉoj, akceptofestoj kaj bankedoj kiuj

povus havi malbonajn konsekvencojn por la ĝuado de sano, kaj povus

damaĝi la laboron de partoprenantoj”. La Ĵurnalo New York Post notis ke oni enkondukis la rezolucion je lunĉo (en la Restoracio de la Delegitoj) kiu

daŭris pli ol du horojn kun kvin pladoj, inkluzive de omaroj kaj anasidoj!

52

---

diplomatiaj vendistoj

Diplomatoj ne pasigas sian tutan tempon en stria pantalono partopre-

nante en koktelfestoj aŭ eĉ intertraktante kun Departementoj pri Ekster-

landaj Aferoj rilate politikajn problemojn. Multe da ilia energio estas

dediĉata al la praktika tasko antaŭenigi la vendadon de la produktaĵoj de

sia lando kaj akiri favoran reklamadon.

En Kanado meze de la 40-aj jaroj, la Ambasado prezentis ĉiusemajnan

bultenon de Aŭstraliaj kaj Novzelandaj novaĵoj dissendatan per la reto de

la Kanada Disaŭdiga Korporacio. Tiu Anzaka Novaĵletero komenciĝis en

majo 1941 kiel servo al Aŭstraliaj kaj Novzelandaj aviadistoj, sed ĝi

daŭris ĝis junio 1945, post la finiĝo de la Aerarmea Trejnada Projekto. La

programo komenciĝis per registrita gakado de kukaburo (la Aŭstralia

ridanta birdo, tiam la indiksignalo de Radio Aŭstralio), sekvata de dek

kvin minutoj da novaĵoj. Ĉirkaŭ duono de la programo konsistis el ĝener-

alaj novaĵoj kopiitaj el Radio-Aŭstralio. La cetero estis pri sporto, bazita

sur telegramo kun raportoj de la rezultoj de eventoj je sabato. Estis du

“kaptiloj por junaj ludantoj”—la Maoriaj nomoj kaj la nomoj de la Novze-

landaj kurĉevaloj. Mi povis ĉiam kontroli la Maoriajn vortojn per amikoj

en la Novzelanda Aerarmea Misio, aŭ Altkomisiitejo, sed por la korekta

prononco de la nomoj de kurĉevaloj, kiu ne ĉiam konformas al klasika

Greka aŭ Pariza Franca lingvo, mi devis fidi al ununura spertulo kiu

havis profundan konon de la reĝa sporto, en la Misio de la Aŭstralia Aer-

armeo. Kiam li estis for aŭ havis libertempon, mi kelkfoje faris terurajn

erarojn.

Feliĉige la Kanadanoj ne sciis pri tiuj eraregoj, kaj multe interesiĝis

pri la “Anzakaj Novaĵoj”. Ni ricevis kelkajn amuzajn leterojn de admiran-

toj. Unu aŭskultanto, priparolante la enkondukon al la programo, komen-

tis kiel mirige S-ro Harry imitas la voĉon de la kanguruo!

La Aŭstralia Ambasado en Vaŝingtono trovis Usonanojn tre malpreci-

zaj pri geografio. Unu suda belulino, al kiu oni ne jam prezentis min,

aŭskultinte min ne povis lokigi mian parolmanieron, kiu tiutempe estis

preskaŭ Usona sed konservis nuancojn de Tasmanio kaj Oksfordo. Ŝi

demandis: “Ĉu vi estas el la sudo?” “Jes”, mi respondis, “Mi ja estas el la

53

sudo”. “Ĉu vi estas el Teksaso?” ŝi persistis. “Ne”, mi daŭrigis, por amuzo,

“Mi estas el loko multe pli suda ol Teksaso”. “Sed estas nenio sude de Tek-

saso!” ŝi findiris, ankoraŭ nekomprenante.

En Singapuro Aŭstralia komerco estis sufiĉe grava por necesigi apar-

tan reprezentanton de la Departemento pri Komerco, sed la politikaj ofi-

cistoj de la Komisiitejo respondecis pri programoj de ekonomia helpo. La

Komisiito pri Komerco reciproke petis politikan helpon por specialaj vend-

kampanjoj. Unu tia kampanjo konsistis el eksponludo de bilardoj fare de

Walter Lindrum, Aŭstralia mondĉampiono, en la grandega Halo por Vol-

anludoj, sub la aŭspicoj de la Aŭstralia Departemento pri Komerco. Mia

edzino kaj mi havis seĝojn en la plej antaŭa vico, proksime al la bilardta-

blo kiu estis brile lumigata. La eta magiisto de la bilardbastono prezentis

bonegan spektaklon, kiun ni multe ĝuis ĝis Lindrum faris neatenditan

paroladon: “Sinjorinoj kaj sinjoroj, mia venonta trukbato estos honore al

la Aŭstralia Komisiito kaj Sinjorino Harry, kiuj estas kun ni en la halo

ĉivespere”. Li tiris kartonskatolon el sub la tablo kaj komencis eltiri serion de objektoj, kvazaŭ kuniklojn el cilindra ĉapelo. “Ĉi tiu koalo situos sur la komenca linio. Ĉi tiun ladskatolon da bonegaj Aŭstraliaj persikoj mi

metos sur la nigran punkton. Ĉi tiun belegan botelon da tomatosaŭco IXL

estu ĉi tie, kaj la konfitaĵo el fragoj ĉiflanke. La ruĝa globeto estos ĉi tie en la mezo de la tablo, kaj mi frapos la blankan al la maldekstra remburaĵo,

preter la tomatosaŭcon, ĉirkaŭ la persikojn, malantaŭ la konfitaĵon, pre-

ter la koalon kaj tiel fine enpoŝigos la ruĝan globon. Gesinjoroj Harry, ĉi

tiu estas honore al vi!”

Kiel parto de sia programo de publikaj rilatoj, ambasadoroj kelkfoje

fariĝas patronoj—solaj aŭ kun kolegoj—de sporteventoj, per donaco de

premio. En 1974 la Aŭstralia Ambasado en Bonno donacis pokalon por la

junula ĉampiono de la Golfklubo de Bonno-Bad Godesberg. La Ambasa-

doro, kiam li prezentis la pokalon, emfazis ke estas neniu “reĝa vojo” al

sukceso en golfludo. Temas pri ellernado kaj fidela ekzercado. Li memori-

gis la anekdoton pri Sankta Petro kaj Sankta Paŭlo, kiuj ludis golfon sur

la ĉiela golfejo. Je la unua truo Petro atingis la truon per unu bato, kaj

same Paŭlo. Je la dua truo Petro faris alian “ason”. Post tio, Paŭlo diris:

“Nu, Peĉjo, ni forlasu miraklojn kaj ludu golfon!”

En 1977, kiel Ambasadoro ĉe Unuiĝintaj Nacioj, mi akceptis, en la

nomo de Graham Marsh, golfisto Aŭstralia, la premion por “novico de la

54

!(images/000010.png)

jaro”. Mi rakontis ke en Aŭstralio estas ofte kanguruoj sur la golfejoj. Mi

asertis ke en la Reĝa Klubo de Kanbero estas regulo ke, se la golfpilketo

eniras la “poŝon” de kanguruino, la pilko estas “perdita”. Ankaŭ mi rakon-

tis ke en vintro, sur la grandegaj gazonoj, estas tiom da frosto ke post

longa rulfrapo la pilketo kolektas froston, kaj fariĝas tro granda por eniri

la truon! Mi aldonis ke estas preskaŭ neeble ke mi enirigu la pilketon eĉ

kiam ne estas frosto!

Dum la sama parolado mi rakontis kiel mi lernis lecionon pri

ludruzeco sur la golfejo de Najrobio en Kenjo, unu el la centroj de la

grandaj sovaĝbestoj de Afriko. Invitis min ludi la Aŭstralia Komisiito pri

Komerco, D-ro Mac Keddie. Li deziris venki, kaj li timis mian grandan

handikapon. Precize kiam mi estis batonta je la unua ekbatejo, Keddie sin

turnis al sia edzino kaj diris laŭte kaj klare: “Amy, ĉu tiuj leonoj ankoraŭ

loĝas apud la kvara gazono?” Mi ne ludis mian plej bonan golfon tiun rond-

iron.

En Belgio en la sesdekaj jaroj la ĉefa zorgo de Aŭstralio estis certigi

ke, kiam Granda Britio membriĝos en la Eŭropa Ekonomia Komunumo,

Aŭstralio havos aliron al la Brita kaj aliaj Eŭropaj merkatoj. La ambasado

en Bruselo pasigis multajn tedajn horojn kontraŭbatalante regulojn

inventitajn de Eŭropaj farmistoj por malhelpi importojn el Aŭstralio. La

ambasado ankaŭ penis teni Aŭstraliajn varojn antaŭ la okuloj de la Belga

publiko. Oni ne produktas vinojn en Belgio, kun escepto de malgranda

kvanto farita el troaĵo da pormanĝaj vinberoj kreskigitaj en oranĝerioj aŭ

forcejoj de Wavre. Flandraparolantaj Belgoj apud la marbordo tradicie

importis vinojn el Bordeaŭ, kaj Francparolantaj Valonoj aĉetadis el Bur-

gonjo. Unu vesperon, por stimuli vendadon de Aŭstraliaj vinoj, mi parto-

prenis en bankedo al kiu membroj de la diplomatia korpuso estis invititaj.

Maldekstre de mi sidis la Konsilisto de la Franca Ambasado. Li demandis

ĝentile ĉu Aŭstralio efektive produktas trinkeblajn vinojn. Mi certigis al li ke ni ne nur produktas tablovinojn de la unua klaso, sed ankaŭ eksportas

grandajn kvantojn al Britio, Nord-Ameriko kaj Sud-Orienta Azio. Postne-

longe kelnero plen-igis niajn glasojn per klara ruĝa vino. Mi gustumis

mian kaj sugestis ke ĝi estas komparebla kun, oni diru, vino de la marko

St Emilion. La Franco koncedis, ĝentile, ke la vino estas trinkebla, sed

diris ke ĝi apenaŭ atingas la klason de St. Emilion. En tiu momento la kel-

nero revenis. Li parolfluege petis pardonon. Li ne komprenis ke mi estas

la Aŭstralia ambasadoro. La provizo de Aŭstraliaj vinoj elĉerpiĝis, kaj li

propradecide servis nin per vino St. Emilion…

56

En Otavo estis majstra petolisto en la oficejo de la Brita Altkomisi-

itejo. Tiu estis Joe Garner, poste Kavaliro Savile Garner. Lia plej emi-

nenta viktimo estis lia propra Alta Komisiito, Malcolm Macdonald.

Macdonald tre ŝatis vojaĝi al foraj anguloj de Kanado kaj estis verkinta

libron “Malsupren Norde”, pri la riveroj de la Nord-Okcidenta Teritorio.

Jozeĉjo aranĝis kun la sekretario de Macdonald, Marjorie Gordon (kiu

poste edziniĝis kun la Aŭstralia Ĝeneral-konsulo en Nov-Jorko kaj pat-

ronis kolegion en la Universitato de Melburno) ŝajnige transsendi tele-

fonkomunikaĵon el eksterlande. Marjorie faris la kutimajn sonojn kiuj

akompanis internacian telefonkomunikaĵon en tiuj tempoj. “Ĉi tie Mac-

donald”, respondis la Alta Komisiito. “Whitehall (la sidejo de la Brita

registaro) havas multajn zorgojn” diris Joseĉjo per sia plej longdistanca

voĉo. “Ŝajne vi faras tro da vojaĝado ĉirkaŭ la lando. Okazas kelkaj tre

gravaj eventoj en Otavo—sur la kampo de politika evoluo, Macdonald;

ekonomia evoluo; reciproka helpo; civila aviado…” Macdonald jam komen-

cis viglan defendadon de siaj vojaĝprogramoj kiam Joseĉjo metis sian

kapon ĉirkaŭ la pordo. “Whitehall havas multajn zorgojn” li diris, longdis-

tance.

Kvankam Kanado estas glacie malvarma en vintro, la somero en

Otavo povas esti sufiĉe varmega. Unu vesperon, grupo da diplomatoj kaj

vizitantaj Aŭstraliaj oficistoj decidis naĝi en malgranda loka lago. Ili

neglektis porti bankostumojn kaj estis ĝuantaj la aferon, kiam grupo da

gesinjoroj, post bankedo en la rezidejo de S-ro Garner, elvenis por prome-

nado ĉirkaŭ la lagon. La Brita grupo vidis la vestojn apud la lago, korekte

interpretis la situacion kaj plilongigis sian promenadon tra longan tem-

pon, dum la nudaj koloniuloj devis resti en profunda akvo.

En Nov-Jorko, en la fruaj tagoj de Unuiĝintaj Nacioj, la ĵurnalistoj

kelkfoje enuis pro manko de novaĵoj, kaj la internaciaj oficistoj de la sek-

retariato ankaŭ havis longajn senlaborajn atendojn. Unu tagon en la

printempo de 1948, oni dissendis la jenan gazetkomunikon:

Azia Respubliko Piralo kandidatas por membreco

*de Unuiĝintaj Nacioj. *

La aŭtonoma Respubliko Piralo en Nordokcidenta Azio

kandidatas por membreco en Unuiĝintaj Nacioj. La kan-

didatiĝa letero, subskribita de Ali Goonda Jaep, Ĝenerala

Ministro, estis ricevita hodiaŭ de Ĝenerala Sekretario

57

---

Trygve Lie. Sinjoro Lie transsendis la kandidatiĝon al la

Prezidanto de la Konsilo de Sekureco por konsidero.

S-ro Jaep diris en sia letero ke nun la unuan fojon lia

lando kandidatiĝas por membreco de iu ajn internacia

organizo. La Ministro, kiu sendis sian leteron el Nov-Del-

hio, diris ke lia lando estas preta akcepti ĉiujn devojn de

la Ĉarto.

Mapoj de Azio indikas ke Piralo estas malgranda ŝtato

en la Mongola regiono de Azio.

Pluraj delegitaroj traserĉis siajn maparojn kaj La Jarlibron por

Ŝtatistoj sensukcese, antaŭ ol rimarki la daton—la 1-an de aprilo! Ŝajnas ke “April-fiŝoj” estas universalaj.

En la lastaj kvardekaj jaraj Usono suferis plagon de “piramidaj

kluboj”, speco de ĉenletero. La fina rezulto, laŭpretende, estis gajegaj fes-

toj kiuj kunvenigis multajn homojn tute ne reciproke konatajn. La pirami-

doj, onidire, frakasis ĉiujn sociajn barilojn kaj inhibiciojn. Ŝercemulo

produktis la jenan alternativan version kiu rondiris en la Aŭstralia Amba-

sado en Vaŝingtono:

Ĉi tiu ĉeno estas komencita kun la espero alporti feliĉon

al lacaj komercistoj. Malsimile al la plejmulto da ĉenoj, ĉi

tiu ne bezonas monon. Nur sendu kopion de ĉi tiu letero

al kvin viramikoj, poste enpakigu vian edzinon kaj sendu

ŝin al la ulo kies nomo estas ĉe la kapo de ĉi tiu listo.

Kiam via nomo atingos la supron, vi ricevos 15,188 viri-

nojn, kaj kelkaj devas esti bonegulinoj!

Fidu. Ne rompu la ĉenon; unu viro tion faris kaj rerice-

vis sian propran edzinon.

En Decembro 1977, la Aŭstralia Ambasadoro en Nov-Jorko ricevis en

sia matena fasko da telegramoj la jenan urĝan mesaĝon, en la oficialaj

stilo kaj formo, kiu pretendis veni el Kanbero:

NEKLASIGITA

UNGA 32: SEPA KOMITATO

VI RAJTAS SUBTENI AKCEPTON DE REZOLUCIO A/

32/L-19 DATUMITAN 11 NOVEMBRO, KAJ ĈEESTI

KIEL REPREZENTANTO.

58

Kiam li enketis pri la “sepa komitato” (estas nur ses regulaj komitatoj

de la Ĝenerala Asembleo de Unuiĝintaj Nacioj) oni donis al li ekzempleron

de projekto de rezolucio ankaŭ neriproĉeble verkita laŭ la norma formo de

U.N. Ĝi estis rezolucio por diskutado en la Sepa (Speciala Feliĉeca) Kom-

itato, urĝanta la junkorulojn de la diplomatiaj personaroj de la Konstantaj

Misioj ĉe U.N. partopreni en bankedo-balo en la Filipina Oficejo.

La Aŭstralia delegitaro en la Konferenco de U.N. pri la Juro de la

Maro organizis tagmanĝon por festi la finon de la dua sesio en Karakaso

en 1974. La Ambasadoro, farinte sian “raporton” al la delegitaro (en la

formo de kalipso3 kantata de Jamajkano) anoncis ke li bezonas formeti

kelkajn vestojn. Li formetis unue sian jakon kaj poste sian ĉemizon. Lia

edzino kredis ke li freneziĝis. Li ne kutimis senvestigi sin publike! Sed

fine la Ambasadoro rivelis blankan T-ĉemizon sur kiu estis presita la temo

de la Marjuro—du kisantaj fiŝoj!

Post kelkaj jaroj, lia sekvinto kiel delegitarĉefo, ambasadoro Keith G.

Brennan, ripetis la incitnudiĝon (striptizon), tiun fojon ĝis ruĝa T-ĉemizo

ornamita per la nigraj literoj KGB!

La Diplomataro en Kanbero en la fruaj tagoj de tiu artefarita ĉefurbo,

devis krei multe da sia propra amuzo, ĉar mankis regulaj dramoj kaj kon-

certoj. En 1950 oni organizis “ornitologian balon” en la foirhalo de Quean-

beyan, urbeto en Nova Sud-Kimrio, proksime al Kanbero, por adiaŭi

Britan birdobservantan diplomaton Godfrey Bass. La ornitologiaj kapor-

namaĵoj estis strangaj kaj mirindaj. La postan jaron balo estis organizita

de la “Festivalo de Britio (Kanbera Filio), Divizio de Furioza Senrespond-

eco”. Oni invitis la gastojn “festi ian ajn ideon aŭ objekton kiu stimulas la fantazion (escepte de la naciaj festotagoj por kiuj ekzistas jam pli taŭgaj

okazoj)”. La “Vagantaj Aktoroj” de la stabo de la altkomisiito de Kanado

prezentis “La Fraŭlino de la Muelilo (Melodramon Sentimentoplenan)”.

La Konferenco de U.N. pri la Juro de la Maro, dum ĝi helike daŭris

jaron post jaro, estigis egan rikolton de versaĉoj kaj parodioj. Dum la tria

Konferenco, en 1971, la spertuloj pri fiŝkaptado starigis la Fiŝhokan

Klubon, kiu akceptis kiel sian klubkanzonon novan version de la tradicia

Irlanda kanto “Cockles and Mussels” (Kardioj kaj Mituloj). La unua strofo

tekstis proksimume:

3 Calypso, improviza Kanzono (Wells, Benson).

59

!(images/000009.png)

En Ĝenevo, belurbo

Sen ia perturbo

Ni unue diskutis fiŝad-

k.t.p.4

Ĉiu delegitaro

Pri Juro de Maro

Krias “Kardioj, Mituloj, Vivu la vivo!’.

En la kvardekaj jaroj, la Departemento pri Eksterlandaj Aferoj, eĉ

dum la Milito, kaj spite al la sorĉallogo de eksterlanda vojaĝado, estis

kompreneble registara departemento kies stabo konsistis el “ŝtataj funk-

ciuloj”, tio estas burokratoj. La ŝercemuloj en la Departemento emis

bildigi la tipan ŝtatan funkciulon kiel personon kiu trinkas tason da teo

ĉiumomente, kaj kies ĉefa celo en la vivo estas eviti ĉian respondecon.

Rondiris onidiro ke oni sendis kontroliston el Sidnejo por kontroli pri kiom

da ŝtataj funkciuloj dormas ĉe siaj skribotabloj. Li raportis ke estas neeble distingi tiujn kiuj dormas disde tiuj kiuj ne dormas.

Alia anonima aŭtoro rondsendis la jenan “Ĉiutagan Diservon” por

publikaj servantoj:

Ni Preĝu

Sinjoro, permesu ke hodiaŭ ni faru neniun ajn decidon

Nek renkontu ian respondecon

Sed ke ĉiuj niaj faroj estu tiel ordigitaj

Ke establiĝu novaj kaj tute nebezonataj departementoj

Por ĉiam…

Amen.

4 Prononcu “Kotopo”.

61

62

---

la lingvo de la diplomatio

Unu el la problemoj de la diplomatio estas manko de komuna lingvo. Oni

kelkfoje pretendas ke la Angla estas la internacia lingvo. Dum la Dua

Mondmilito, “Basic English” (simpla Angla kun limigita vortaro, kompil-

ita de Charles K. Ogden) havis kelkajn subtenantojn kaj donis al ĝi impul-

son Winston Churchill. Sed Baza Angla devis esti lernita, eĉ de parolantoj

de la norma Angla lingvo, preskaŭ kiel aparta lingvo, kaj ĝi estis ofte

maleleganta. Esperantistoj asertis ke la frazo de Churchill: “Sango, Ŝvito

kaj Larmoj” fariĝus en Baza Angla “ruĝa korpakvo, blanka korpakvo kaj

okullavaĵo”!

Fakte oni ofte bezonas interpretistojn de la diversaj variaĵoj de la

Angla. La Angla lingvo parolata en Londono, Vaŝingtono, Otavo kaj Kan-

bero, sen mencii aliajn ĉefurbojn de la antaŭe Angleparolanta Imperio,

varias rilate la vortaron, la prononcon kaj la parolmanieron—kio povas

konduki al amuzo se ne al miskompreno.

La Aŭstraliaj pilotoj kiuj deĵoris en Kanado dum la Dua Mondmilito

ofte spertis lingvajn malfacilaĵojn. Unu vesperon mi ricevis telefonan

vokon de la Kanada Departemento pri Eksterlandaj Aferoj. Oni demandis

ĉu speciala nutraĵo estus necesa por la grupo da Ĉinoj venantaj el Aŭstralio. Mi sciis ke estas kelkaj en Aŭstralio naskitaj Ĉinoj en la arm-fortoj, sed mi ne aŭdis pri grupo venonta al Kanado kun la Aerarmeo.

Kiam mi enketis ĉe la Aerarmea Misio oni diris ke ili scias nenion pri

Ĉinoj. La grupo kiu venas konsistas el normalaj “trainees” (trejnatoj). Laŭ

la Aŭstralia parolmaniero tio estis “trajniz” kiu tre similas al “ĉajniz”

(Ĉinoj)!

Alian fojon, raporto aperis en la Ottawa Journal, tre precizema ĵurnalo, pri Aŭstralianoj en Kanado. La raporto enhavis faktojn ne antaŭe

eldonitajn. La Kanada ĵurnalisto kiu verkis la artikolon diris ke li ricevis

la informaĵon de la Aŭstralia Aerarmea Misio. La Aŭsa oficiro kiu respon-

decis pri disdonado de informaĵoj diris ke li tute ne parolis al ĵurnalisto.

La nura persono al kiu li donis tiun informaĵon estas la “Auditor General”

63

---

(Ĉef-Kontrolisto de Kontoj). En la Kanada elparolmaniero “Ottawa Jour-

nal” tre similas al “Auditor General” en la Aŭstralia!

Angloj kaj Nordamerikanoj kelkfoje rigardas la Aŭstralian kiel for-

mon de la Londona “cockney”, ĉefe pro la fakto ke en la Aŭstralia oni pro-

noncas la sonon “ej” kiel “aj”. Fakte estas multaj diferencoj, sed tio estas

ĉefa trajto de “Strine” (la Aŭstraliana dialekto).

Kolonelo W.R. Hodgson, kiam li estis Aŭstralia reprezentanto en Nov-

Jorko, penis kontakti Kanadajn amikojn nomatajn “Beamish”. La telefon-

fraŭlino ne povis kompreni lian Aŭstralian prononcon. Li ripetis la

nomon—Beamish, kaj literumis BI I AJ EM AJ ES EĈ. La fraŭlino ripetis

BI I AJ EM AJ ES EĈ. Ne, diris la kolonelo, mi ripetos: Bi kiel Baltimore,

AJ, la unua litero de la alfabeto… La fraŭlino interrompis: “Sed, Sinjoro,

AJ [en la norma Angla, la nomo de la litero I] ne estas la unua litero de la

alfabeto, tiu estas EJ [la norma nomo Anglalingva de la litero A]”.

Infanoj de diplomatoj rapide lernas fremdajn lingvojn. Ili ankaŭ bone

aŭdas la sonojn de lingvaj nuancoj. La Aŭstralia konsilisto en la ambasado

en Bonno reiris al Aŭstralio post trijara deĵoro en Germanio. La provizora

ĉefurbo situis apud la Rejno, rivero grandega sed kies akvo estis tiam tiel

poluita ke ĵurnalo foje eldonis foton kiu, ĝi asertis, estis rivelita per

trempo en la Rejnakvon.

Baldaŭ post la reveno de la familio al Aŭstralio, la eta knabo, Mikelo,

kiu studis en la Angla lernejo en Bonno, estis prenita viziti la avon,

farmiston. Estis varmega tago kaj Mikelo petis trinkaĵon. Lia avo montris

al li akvocisternon, klarigante ke ĝi enhavas puran “rainwater” (plu-

vakvon). Je lia surprizo Mikelo rifuzis trinki eĉ guton, malgraŭ sia evi-

denta soifego. Feliĉe estis limonado en la fridujo. Kiam li reiris hejmen,

Mikelo, priskribante la ekskurson, diris: “Kaj, Paĉjo, Avĉjo havas grandan

cisternon de akvo el la Rhine (Rejno)—sed mi ne trinkis eĉ guton!

En Ĝenevo, aldone al la Franca, mi lernis iom da Itala kaj sufiĉe da

Svisgermana por partopreni en lotludo, en kiu mi gajnis la unuan

premion, grandegan Svisgermanan kolbasegon. Mi ankaŭ faris kelkajn

interesajn kontaktojn pere de la internacia lingvo Esperanto. Tamen, eĉ

uzante tiun majstroverkon de logiko kaj simpleco, oni ja povas erari. Espe-

rantisto en Aŭstrio skribis invitante min fariĝi baptopatro al lia filino. Mi respondis dirante ke estus granda honoro, sed mi ne estas certa ke mi

povus adekvate plenumi la devojn de bopatro (!). Post tio mi ricevis leteron de la mistifikita Aŭstro, kiu diris ke estus granda honoro por lia filino

64

edziniĝi kun mia filo, sed ke en moderna Aŭstrio la geedziĝoj ne estas

aranĝataj de la gepatroj.

Post la liberigo de Francio, Winston Churchill estis parolonta al

homamaso da Francaj civitanoj. Li komencis: “Estu avertitaj. Mi nun

parolos la Francan, entrepreno sen precedento, kiu estos severa provo de

la amikeco inter Anglio kaj Francio.”

Aŭstralio havas kelkajn bonegajn lingvistojn en sia diplomatia servo.

En 1965 la stabo de la Aŭstralia ambasado en Bruselo inkluzivis spertu-

lon pri komerco, kiu parolis la Nederlandan sen fremda prononcmaniero

(ĉar li estis de Nederlanda deveno!). Unu tagon mi vizitis la Komisionon

de la Eŭropa Ekonomia Komunumo. Mi paroladis kun oficisto de la Komi-

siono kiam la Nederlandparolanta diplomato alproksimiĝis en la koridoro.

Mi prezentis mian kolegon, kiu poste plendegis: “Vi detruis miajn inform-

fontojn, sinjoro. Ili ja ĉiuj kredadis ke mi estas de la Nederlanda misio!”

M. Briand de Francio iam diris ke en la fruaj tagoj de la Ligo de Nacioj

li aŭdis la Francan parolatan en Ĝenevo en kvardek du diversaj lingvoj.

Internaciaj organizoj, kompreneble, uzas sistemojn de interpretado.

En la fruaj jaroj de la Ligo de Nacioj, multe de la interpretado estis farata

“sinsekve”. La interpretistoj faris notojn pri tio kion diris la parolanto kaj, de tempo al tempo, post partoj de longaj paroladoj, aŭ je la fino de malpli

longaj, donis la interpreton. La paŭzoj por interpretado donis al la oratoroj tempon por pensi pri sia venonta vortosalvo, kaj al aliaj delegitoj por prepari siajn komentojn. Kelkfoje la interpretaĵoj estis pli elegantaj stile ol la originalo, kvankam vere sperta interpretisto kapablis redoni la vortojn

kaj stilon de la parolinto, kune kun la neperfektaĵoj.

Tamen, interpretistoj ja devas atenti, tradukante proverbojn. Dum

debato en la Internacia Labor-Organizo negra Usona delegito parolis.

Poste Ruso faris deklaron, kiun oni interpretis: “Nun ni scias ke estas

negro en la lignostako”. Tuj la negro leviĝis indignegante pri tiu rasaludo,

kaj estis akra streĉeco ĝis la interpretisto klarigis ke fakte la vortoj en la Rusa lingvo estis: “nun ni scias ke estas pinta ponardo en la ingo”.

En la lastaj jaroj “sinsekva” interpretado estas anstataŭigita en kun-

venoj per “samtempa” interpretado, kiam la interpretistoj, en vitraj

ĉambretoj, parolas en mikrofonojn, kaj la delegitoj aŭskultas la elektitan

oficialan lingvon per kapaŭskultiloj. Tamen oni devas uzi interpretistojn

65

de la antaŭa stilo por privataj konversacioj, kaj interpretistoj estas erare-

maj. Iam mi renkontis delegiton el la Mongola Popola Respubliko kaj ni

interŝanĝis informojn, pere de lia interpretisto, pri niaj landoj. Mi diris ke mi kredas ke Mongolio estas granda kaj seka lando. Mi komentis ke

Aŭstralio estas la plej seka el ĉiuj kontinentoj, kaj ne havas grandajn riv-

erojn similajn al Misisipo, Amazono aŭ Gango. La ambasadoro konfirmis

ke Mongolio estas tre seka, kvankam kompreneble ne entute dezerto. Mi

diris ke mia lando havas kelkajn dezertojn, sed ke ni havas ĉirkaŭ 120 000

000 da ŝafoj (en la Angla “sheep” [prononcata: ŝip]). La interpretisto ludis

sian rolon kaj estis iom da diskutado inter li kaj la ambasadoro. Fine la

interpretisto sin turnis denove al mi: “La ambasadoro ne povas kom-

preni,” li diris, “kiel, se ne estas riveroj en Aŭstralio, vi povas havi 120 milionojn da ŝipoj”!

Jean Rey, “Ministro pri Eksterlandaj Aferoj” de la Eŭropa Ekonomia

Komunumo, informis grupon dum lunĉo en la Sveda ambasado en Bonno

en 1966, ke Euratom, la organizo de la Komunumo pri atoma energio, jam

eksperimentis pri komputiloj por tradukado. Kiam la maŝino estis petita

traduki en la Francan la Anglan esprimon, “The spirit is willing but the

flesh is weak” (“La spirito estas volema, sed la korpo estas malforta”) la

rezulto estis: “La viskio estas bona sed la viando estas malbona”.

La argumentadoj en Unuiĝintaj Nacioj ofte havas maldolĉan tonon.

La oratoroj diras vundajn verojn, aŭ pikajn duonverojn. Tamen la debatoj

estas kutime en ĝentila formo. Oni komencas ĉiam: “Sinjoro (aŭ Sinjorino)

Prezidanto”, kaj kiam oni parolas pri alia delegito oni diras ne “la delegito de Aŭstralio” sed “la eminenta delegito de Aŭstralio”. Poste oni povas

akuzi lin aŭ lian landon pri internacia krimo, sed oni neniam neglektas la

kutiman formulon de ĝentileco. La formulo estas, fakte, universala kaj

senescepta. Ekzemple, mi memoras ke dum la unua Konferenco pri

Komerco kaj Evoluado, la delegito de Afganistano, la raportisto de la

kvina komitato, petante de la prezidanto la parolrajton, komencis jene:

“Sinjoro Prezidanto, mi parolas ne kiel ‘via raportista moŝto’ sed kiel ‘la

eminenta delegito de Afganistano!’”.

Terence Smith, asistanto de la Eksterlanda Redaktoro de New York

Times, en prelego al la Asocio pri Fremda Politiko en 1976 diris ke la Ĉefministro de Israelo, Golda Meir, iam diskutadis kun Prezidento Nixon

la kvalitojn de iliaj respektivaj konsilantoj pri eksterlandaj aferoj. Nixon

66

asertis ke Kissinger havas grandajn intelekton, scion, sperton kaj talen-

ton. Sinjorino Meir diris ke Aubrey Eban havas same bonan cerbon, estas

enciklopedio de faktoj, kaj havas multan sperton. “Kaj ankaŭ”, ŝi aldonis,

“li parolas pli bone la Anglan”.

La plej embarasa eraro kiun ambasadoro povas fari estas intermiksi

la nomojn aŭ rangojn de siaj gastoj. Norman Makin, kiam li estis la Amba-

sadoro de Aŭstralio en Vaŝingtono, inventis metodon por tion eviti. Kiam

liaj gastoj alvenis, li kutimis bonvenigi ilin varme: “Mi ĝojas vin vidi, Ekscelenco”. Kaj lia formulo por prezentoj estis: “Ekscelenco, vi konas Lian

Ekscelencan Moŝton, ĉu ne?”

La nomoj de internaciaj organizoj estas kelkfoje malfacile elparole-

blaj, veraj langrompiloj. Kiam mi estis membro de la Komitato de U.N. pri

la “peaceful uses” (pacaj uzoj) de kosma spaco, mia edzino foje informis

amikon ke ŝia edzo estas spertulo pri “useful pieces” de kosma spaco (uti-

laj pecoj!). [Anglalingve, “peace” kaj “piece” sonas idente.]

Unu el la problemoj kiujn alfrontas la diplomatoj estas resti infor-

mataj pri la vortomodoj. Ve, se ambasadoro aludas Kamboĝon post kiam

ĝi fariĝis “Kampuĉeo”, aŭ al “Kampuĉeo” post kiam ĝi fariĝis “Demokrata

Kampuĉeo”. En Unuiĝintaj Nacioj oni ne rajtis aludi “la neevoluintajn

landojn”. Ili estis dum iom da tempo “la malplievoluintaj landoj”. Poste oni

donis al ili la proĝentilecan titolon: “evoluantaj landoj”. Simile programoj

de ekonomia kaj teknika helpo fariĝis “evoluiga kunlaborado”. En

Aŭstralio terminoj kiaj “Balts” (ŝtatanoj de la Baltaj respublikoj) kaj

“Wops” (Sudeŭropanoj) estis malaprobataj kaj malinstigataj. Oni aprobis

la priskribon de ĉiuj enmigrintoj kiel “Novajn Aŭstralianojn”. Dum

bankedo honore al reprezentantoj de la Japana sukerindustrio en 1962,

Kavaliro Arturo Fadden, Ministro pri Financoj kaj dum nelonga periodo

Ĉefministro de Aŭstralio, rakontis ke li ricevis plendon de unu el siaj ele-

ktodistriktanoj, viro de itala origino, kiu demandis: “Sinjor’ Da Fado, kial

ĉi uloj envenas kaj tujtuj ili ĉiuj fariĝas ‘Novaj Aŭstralianoj’—sed mi

ankoraŭ restas damnita olda Italaĉo?”

67

68

---

diplomatiaj komunikaĵoj

La raportoj de ambasadoroj al siaj naciaj ĉefurboj povas havi diversajn for-

mojn. Urĝaj raportoj kaj petoj pri instrukcioj estas telegrafataj aŭ faksataj per la registara radio-teleksa reto, ofte en sekreta kodo aŭ ĉifro. Oni uzas

de tempo al tempo la telefonon, sed diplomatoj, kiel bonaj burokratoj,

ordinare preferas presitajn tekstojn. Formalaj depeŝoj kaj rutinaj mesaĝoj

(memorandoj) kaj leteroj estas portataj en “diplomatiaj sakoj”. Ĉi tiuj, laŭ

internacia juro kaj konvencio, estas sanktaj kaj netuŝeblaj, sed la plej-

multo de la registaroj sendas siajn diplomatiajn sakojn sub la zorgado de

kapitanoj de ŝipoj aŭ de aviadiloj de siaj naciaj kompanioj, aŭ en la manoj

de diplomatiaj kurieroj, la tielnomitaj “Mesaĝistoj de la Reĝo [aŭ Reĝino]”.

Junaj Aŭstraliaj diplomatoj en la kvardekaj jaroj kelkfoje havis la

taskon ĉifri kaj elĉifrigi telegramojn, kiuj ofte estis fuŝĉifritaj. Ili baldaŭ

fariĝis spertaj pri provado de diversaj permutaĵoj de ciferoj, por diveni la

signifon. En 1941, kiam oni intertraktadis pri armistico en Sirio, tele-

gramo alvenis kiu raportis ke oni atingis interkonsenton pri armistico. Ĝi

finiĝis per fuŝa cifergrupoj “xxxxx jam informita”. La diplomatiaj oficistoj

kiuj faris la elĉifradon konsideris la eblecojn, kaj decidis ke la mankanta

vorto estas “gazetaro”. Kiam la ministro, Kavaliro Frederick Stewart,

ricevis la telegramon, kaj legis ke oni jam informis la gazetaron, li menciis la novaĵon al raportisto de la Gazetagentejo Reuter, kiu, por esti certa ke

lia agentejo ricevos la eron, pertelegrafe sendis la informon. Li sola rapor-

tis, tiel gajnante “akaparon” (scoop) de la novaĵo. La korektaj vortoj en la

telegramo estis “De Gaulle”! Post tio la raportisto de Reuter ofte vizitis la oficejon de la Ministro, esperante ricevi alian novaĵakaparon.

La Aŭstralia delegitaro al la Tria Konferenco de U.N. pri la Juro de la

Maro (kiun Irlanda kolego iam priskribis kiel “la maran ekvivalenton de

la juro de la ĝangalo”) penis spici siajn telegramojn per iom da marakvo.

Post kunveno de la prepara komitato, kiu devis prepari liston de la temoj

inkluzivendaj en la Konvencio, la delegitaro raportis al Kanbero: “Ĉar

konferenco evoluigis deciditan liston (“decided list” kiu en la Angla povis

ankaŭ signifi “signifa kliniĝo”) ĉiuj maristoj forlasis la ŝipon”! Post la

69

unua formala sesio en Nov-Jorko, kiu elektis la prezidanton kaj aliajn

ofichavantojn, kaj akceptis provizorajn procedurajn regulojn, ni raportis:

“Konferenco, kun kompleta oficistaro sed nur provizoraj pasadreguloj,

finis sian inaŭguran vojaĝon nokte la 15-an de decembro kaj restos endoke

ĝis la vojaĝo al Karakaso”.

Oni substrekis al ni, kiam ni estis junaj diplomatiaj oficistoj, ke la

diplomatia sako nepre estu uzata nur por oficialaj komunikaĵoj. Oni mem-

origis pri la fifama okazo kiam pela mantelo estis sendita el Vaŝingtono aŭ

Nov-Jorko al Londono en Brita diplomatia sako por, oni asertis, Lordino

Astor. Povus esti specialaj cirkonstancoj, kompreneble. Personajn leterojn

oni rajtis sendi per la sako, se ne estis sekura poŝt-servo, aŭ je krizokazoj.

Tamen estis striktaj instrukcioj ne uzi la sakon por privataj celoj, super

ĉio ne por eviti doganajn aŭ kvarantenajn regulojn.

Unufoje mi intence malobeis la regulojn. Mallonge antaŭ la fino de la

Dua Mondmilito, Donald Shand, Aŭstralia terkultivisto el Armidale, en

Nova Sud-Kimrio, vizitis la Aŭstralian Altkomisiitejon en Otavo. Li portis

malgrandan, bluan saketon el tolo. Li diris ke ĝi entenas grajnojn de hibr-

ida maizo kiun li senpage akiris de la Kanada Eksperimenta Bieno, post

malsukceso de akirpenoj en Usono. Li klarigis al mi la gravecon de hibrida

maizo, multe pli fekunda ol ordinara maizo, kaj petis ke mi sendu la

grajnojn al Aŭstralio en la diplomatia sako por certigi ke ili sekure alvenos. Mi sciis pri tiu plantevoluo kiun patronis Henry Wallace, kaj

komprenis ĝian gravon por Aŭstralia agrikulturo. Tial, kvankam estis

malpermesite sendi kian ajn plantmaterialon en la sako, mi akceptis

plenan respondecon (mi estis 27-jaraĝa) kaj enmetis la grajnojn,

samtempe sendante telegramon al la Departemento pri Eksterlandaj

Aferoj por ke ili informu la kvarantenajn aŭtoritatojn.

Unu tagon en 1957, kiam mi estis la Aŭstralia Komisiito en Sin-

gapuro, mia sekretario informis min ke estas sinjoro el Armidale kiu

deziras paroli kun mi. Estis Don Shand. Li demandis ĉu mi memoras iun

bluan saketon. Mi diris ke mi ofte min demandis ĉu la grajnoj de maizo

kreskis. “Nu”, diris Shand, “mi vizitetas vin por informi ke mi ĵus subskri-

bis kontrakton nome de Aŭstraliaj kreskigantoj de maizo pri vendo de 100

000 tunoj da maizo al la Japanoj… kaj ĉio elvenis el tiu eta sako”.

Alian fojon mi senintence enmiksiĝis en malobeon al la sakreguloj.

Dum vizito al Kanado, mi menciis al la Aŭstralia Komerckomisiito ke mia

edzino, kiu antaŭe estis Kanadanino, nur malfacile akiras tiun Kanadan

70

dolĉaĵon acersiropo. La Komisiito promesis akiri unu-du litrojn, kaj mi

konsentis pagi la koston, inkluzive la transportkostojn. Dum kelkaj

monatoj mi ricevis nenian informon pri la siropo kaj preskaŭ perdis espe-

ron, sed unu matenon kolego telefonis el la ĉambro kie oni malfermas la

diplomatiajn sakojn. “Estas pakaĵo da dokumentoj ĉi tie por vi el la diplo-

matia sako alveninta el Otavo—kaj ili estas treege gluecaj!”

Mia edzino havis talenton por la solvo de komunikilaj problemoj laŭ

diplomatiaj metodoj. Kiam ni estis en Singapuro, ŝi deziris viziti Honkon-

gon, kiu havis bonan reputacion inter la virinoj kiel bonaĉetejo. Mi mal-

fidis la teorion ke ju pli oni elspezas en Honkongo des pli oni ŝparas.

Tamen mi diris ke mi konsentus iri al Honkongo se ni povus aranĝi senko-

stan transporton. La postan vesperon dum bankedo ŝi informiĝis de sia

najbaro, generalo, ke estas de tempo al tempo senpaga kajuto sur mil-

itŝipo, kiun oni povus disponigi al ni. Akceptante la neevitablan vojaĝon,

sed dezirante eviti kamforlignajn kestegojn kaj grandajn Persajn

tapiŝojn, mi aranĝis ke ni revenos el Honkongo per aviadilo de la flu-

garmeo, kiu strikte limigas la pakaĵaron transportatan por pasaĝeroj.

Kiam nia trupŝipo alvenis al Honkongo, juna Aŭstralia militŝipa oficiro

enŝipiĝis, serĉante Sinjorinon Harry. Mi diris ke mi estas Sinjoro Harry,

Komisiito de Aŭstralio en Singapuro, kaj demandis ĉu li deziras paroli al

mi. Li respondis, ke liaj instrukcioj estas sin prezenti al Sinjorino Harry.

Li transdonis al ŝi la salutojn de la Kapitano de ŝipo de la Reĝa Aŭstralia

Mararmeo, tiam en la haveno, kaj diris ke se ŝi havas kelkajn objektojn

tro pezajn por la Flugarmeo, la Mararmeo tre volonte portos ilin al Sin-

gapuro por ŝi!

Kutime oficialaj ŝtataj vizitantoj portas kun si donacojn por

interŝanĝi kun donacoj kiujn ili ricevas en la gastiga lando. La elekto de

taŭgaj donacoj estas unu el la diplomatiaj artoj.

La Aŭstralia Ministro pri Eksterlandaj Aferoj, D-ro H.V. Evatt, dum

vizito al Otavo estis gasto en Rideau Hall, la rezidejo de la Ĝeneral-

guberniestro. Li menciis ke Aŭstralio produktas oranĝojn, kiuj estis tre

maloftaj en Kanado dum la milito. Li promesis sendi kesteton da Aŭstral-

iaj oranĝoj por iliaj guberniestraj moŝtoj. Sed kiam la oranĝoj alvenis al

Vankuvero, post la vojaĝo trans Pacifiko, ili plejparte jam putris. Dua

ekspedo suferis la saman sorton. Sed D-ro Evatt ne estis venkita. Li

sendis kesteton da oranĝmarmelado!

71

!(images/000003.png)

Donacoj kelkfoje kunhavas liverproblemojn. Kiam la Usona ambasa-

doro en Aŭstralio, William Crook, vizitis Vjetnamon en 1968, li faris

viziton al la aviadilportanta ŝipo Coral Sea (Korala Maro). La kuiristo

estis bakinta grandegan kukon en la formo de la Aŭstralia flago, portotan

al Aŭstralio kiel dankogeston de Usonaj maristoj gastigitaj dum sia liber-

tempo en Aŭstralio. Oni aranĝis ke la kuko estos transdonita ceremonie

al la Ĉefministro de Aŭstralio, Johano Gorton, sed oni devis nuligi la cer-

emonion, ĉar riveliĝis ke mankas granda porcio de la kuko. Anstataŭante

ĝin estis letereto ŝmirita per sukeraĵo kiu tekstis: “La fantomo denove

frapis!”

73

74

---

la diplomatia profesio

Arkitekto, kuracisto kaj diplomato argumentis pri kies profesio estas la

plej antikva.

“Nu, Dio faris la unuan virinon el unu ripo de Adamo. Tio estis la

laboro de kirurgo”, diris la kuracisto.

“Vere”, diris la arkitekto, “sed Dio estis arkitekto antaŭ ol li estis kiru-

rgo. Li faris la mondon el ĥaoso”.

“Ha”, diris la diplomato, “sed el kie venis la ĥaoso?”.

Shirley Temple Black (la nomo signifas “Nigra”), mondfama kiel fil-

mostelo en sia infanaĝo, kandidatis por la Respublika Partio en San-

Mateo, distrikto proksima al San-Francisko. Ŝin venkis veterana

Demokrato, kio estigis la ĵurnaltitolon: “Bona ŝipo sukeraĵo alfundigita de

Usona Marsoldataro”. Shirley, post deĵoro kiel ambasadoro, fariĝis ĉefo de

la Ceremoniarsekcio de la Departemento pri Eksterlandaj Aferoj (Ŝtat-

Departemento). La diplomatoj bone kondutadis pro timo de “nigra” alri-

gardo.

La iama ĉefministro de Kanado Mike Pearson estis unu el la pioniraj

diplomatoj de sia lando. Kiel juna diplomatia oficisto li deĵoris en Londono

je la tempo de la surtroniĝo de Reĝo Georgo VI, kaj oni petis lin roli kiel

sidiganto. Li portis por la okazo plenformalan diplomatian uniformon

(kun multe da orgalonaĵo) kaj glavon. Tuj antaŭ la komenco de la ceremo-

nio li estis staranta kun reĝina helpantino proksime al la enirejo de

necesejo, kiam eliris dukino klare bezonanta helpon. La helpantino

demandis ĉu ŝi povas helpi. “Ne”, diris la dukino, “Mi bezonas tiun junulon

kun la glavo. Mia kroneto falis en la necesejan pelvon, kaj mi deziras ke li

elprenu ĝin”.

Eleanor Roosevelt, la vidvino de Prezidento Franklin D. Roosevelt,

estis en la Usona delegitaro ĉe Unuiĝintaj Nacioj, la tagon kiam la Ĝener-

ala Asembleo la unuan fojon komencis sian programon per momento da

silenta preĝado aŭ meditado. Dum lunĉo kun kelkaj amikoj, inter kiuj mi

troviĝis, Eleanor rimarkis: “Dum la silento, nevole mi demandis al mi pri

75

kio S-ro Molotov pensadas.” Unu el la grupo komentis: “Do, ni almenaŭ

scias pri kio vi pensadis, Sinjorino Roosevelt”.

Kiam grupo da diplomatoj ĉe Unuiĝintaj Nacioj vizitis la hejmon de la

familio Rockefeller ĉe la Montetoj Pocantico, mi admiris la belecon de la

bieno. “Jes”, respondis unu el la gastigantoj, “ĝi estas tia, kian Dio estus

farinta pri la regiono se li havus sufiĉe da mono”.

Ĉarma maljunulinjo gratulis diplomaton pri parolado dum socia

okazo ĉe Unuiĝintaj Nacioj. “Ĝi estis belega,” ŝi sentimentale elverŝis, “Mi

tre ŝatus havi skribitan kopion”. “Mi bedaŭras”, li respondis, “sed mi faris

ĝin ekstemporale, senprepare, kaj mi preferus ke oni ĝin eldonu post-

morte”. “Do”, diris lia admiranto, “Mi ja esperas ke estos baldaŭ”.

La Brita ĵurnalo The Times iam raportis momenton da malstreĉiĝo

meze de internacia konferenco. “Vetkuro okazis inter la Brita kaj Rusa

Ambasadoroj. La Brita Ambasadoro venkis”. La Rusa gazetaro raportis ke

okazis vetkuro inter ambasadoroj: “Je la fino la Rusa Ambasadoro estis

dua, kaj la Brita Ambasadoro nur antaŭlasta”.

Je akceptofesto dum Konferenco de Ĉefministroj de la Komunregnaro,

Winston Churchill demandis al la ĉefministro de Pakistano ĉu li ŝatus

trinki glason da viskio. La pakistanano klarigis ke li neniam trinkas alko-

holon. “Kio? Neniam?” komentis Churchill, “Bona Dio… mi intencas diri

Bona Alaho!”

Dum alia Konferenco de la Komunregnaro la diskutado turniĝis al

Egiptio. “Mi estis en Egiptio kiel junulo”, memoris Churchill, “mi memo-

ras la felahojn laborantajn sub la varmega suno, ĝenatajn de la muŝoj. Kaj

mi aŭdacas diri, ke se mi reirus al Egiptio hodiaŭ, mi trovus la samajn

felahojn kaj la samajn muŝojn… aŭ iliajn posteulojn”.

La Krono de Sankta Stefano de Hungario estis portita al Usono dum

la Dua Mondmilito. Antaŭ kelkaj jaroj oni decidis resendi la kronon al

Budapeŝto. Sed laŭ kredebla rakonto spertuloj rimarkis ke la ŝtonoj estas

sintezaj. Tio kreis problemon por la Ŝtat-Departemento. Se ĝi sendus la

kronon tia kia ĝi estas, oni eble asertus ke Usono anstataŭigis la veran per

falsaĵo. Do, preciza kopio estis farita per veraj gemoj. La Hungaraj sper-

tuloj sciis ke la originala krono kiun la Usonaj soldatoj prenis havis sinte-

76

zajn ŝtonojn, sed ili ne povis protesti kontraŭ la anstataŭigo, ĉar oni eble

dirus ke la Hungara popolo estis mokata en la pasinteco. Do la Hungara

registaro akceptis la duplikatan kronon. Tiel, laŭ la rakonto, la originalo

restis en Usono, sed oni povis nenion fari pri la afero.

Papo Paŭlo VI iam deĵoris kiel Papa Nuncio en Germanio. Amiko

memorigis lin ke en la fruaj tridekaj jaroj li estis raportinta ke oni ne serioze konsideru Hitler. “Ha”, diris Lia Papa Moŝto, “tio estis antaŭ ol mi far-

iĝis neeraripova”.

Clare Booth Luce, edzino de Henry Luce, la riĉega magazineldonisto,

mem fama verkisto, fariĝis Usona ambasadoro en Romo. Ricevate de la

Papo, Clare parolis serioze kaj longe pri la stato de l’ mondo kaj la rolo de la Eklezio. Kiam lia Papa Moŝto sukcesis intermeti vorton, li diris mallaŭte: “Mi samopinias, Sinjorino Luce. Ankaŭ mi estas katolika”.

Kelkaj diplomatoj komprenas la Anglan pli bone ol ili agnoskas.

Huang Hua, la Ĉina ambasadoro ĉe Unuiĝintaj Nacioj, estis revokita al

Pekino por fariĝi Ministro pri Eksterlandaj Aferoj. Antaŭ ol foriri el Nov-

Jorko, li telefonis al Ambasadoro Scranton, la Usona reprezentanto, por

diri “Ĝis revido”. Li petis pardonon pro la interrompo dum la Dankotaga

Festo, sed klarigis ke li devas iri tuj. “Bonvolu doni miajn salutojn al la

meleagro,” fine li diris.

Ambasadoro ĉe Unuiĝintaj Nacioj iam esprimis dubojn pri la valoro de

kelkaj oratoraĵoj. Li diris: “Mi opinias ke multaj el ni ĉe U.N. vere kredas

ke ni povas solvi la problemojn de la mondo per laŭta kaj persista orato-

rado. Tio ne estas pli sukcesa ol penado malimpliki trafikan konfuzon per

hupado de la korno.”

Ambasadoro estis stariĝonta por fari oratoraĵon kiam lia edzino flus-

tris: “Memoru, karulino, ke parolado por esti senmorta ne devas esti

eterna”.

FINO

77

Document Outline

• enkonduko
• unuaj principoj
• regha diplomatio
• pioniroj de la diplomatio
• diplomataj vizitoj
• australianoj eksterlande
• diplomatiaj vendistoj
• la lingvo de la diplomatio
• diplomatiaj komunikajhoj
• la diplomatia profesio